இந்த ஹதீஸுக்கு மற்ற ஹதீஸ் நூல்களில் உள்ள ஹதீஸ்கள்

122ஸஹீஹுல் புகாரி
حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدٍ، قَالَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ، قَالَ حَدَّثَنَا عَمْرٌو، قَالَ أَخْبَرَنِي سَعِيدُ بْنُ جُبَيْرٍ، قَالَ قُلْتُ لاِبْنِ عَبَّاسٍ إِنَّ نَوْفًا الْبِكَالِيَّ يَزْعُمُ أَنَّ مُوسَى لَيْسَ بِمُوسَى بَنِي إِسْرَائِيلَ، إِنَّمَا هُوَ مُوسَى آخَرُ‏.‏ فَقَالَ كَذَبَ عَدُوُّ اللَّهِ، حَدَّثَنَا أُبَىُّ بْنُ كَعْبٍ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ ‏"‏ قَامَ مُوسَى النَّبِيُّ خَطِيبًا فِي بَنِي إِسْرَائِيلَ، فَسُئِلَ أَىُّ النَّاسِ أَعْلَمُ فَقَالَ أَنَا أَعْلَمُ‏.‏ فَعَتَبَ اللَّهُ عَلَيْهِ، إِذْ لَمْ يَرُدَّ الْعِلْمَ إِلَيْهِ، فَأَوْحَى اللَّهُ إِلَيْهِ أَنَّ عَبْدًا مِنْ عِبَادِي بِمَجْمَعِ الْبَحْرَيْنِ هُوَ أَعْلَمُ مِنْكَ‏.‏ قَالَ يَا رَبِّ وَكَيْفَ بِهِ فَقِيلَ لَهُ احْمِلْ حُوتًا فِي مِكْتَلٍ فَإِذَا فَقَدْتَهُ فَهْوَ ثَمَّ، فَانْطَلَقَ وَانْطَلَقَ بِفَتَاهُ يُوشَعَ بْنِ نُونٍ، وَحَمَلاَ حُوتًا فِي مِكْتَلٍ، حَتَّى كَانَا عِنْدَ الصَّخْرَةِ وَضَعَا رُءُوسَهُمَا وَنَامَا فَانْسَلَّ الْحُوتُ مِنَ الْمِكْتَلِ فَاتَّخَذَ سَبِيلَهُ فِي الْبَحْرِ سَرَبًا، وَكَانَ لِمُوسَى وَفَتَاهُ عَجَبًا، فَانْطَلَقَا بَقِيَّةَ لَيْلَتِهِمَا وَيَوْمِهِمَا فَلَمَّا أَصْبَحَ قَالَ مُوسَى لِفَتَاهُ آتِنَا غَدَاءَنَا، لَقَدْ لَقِينَا مِنْ سَفَرِنَا هَذَا نَصَبًا، وَلَمْ يَجِدْ مُوسَى مَسًّا مِنَ النَّصَبِ حَتَّى جَاوَزَ الْمَكَانَ الَّذِي أُمِرَ بِهِ‏.‏ فَقَالَ لَهُ فَتَاهُ أَرَأَيْتَ إِذْ أَوَيْنَا إِلَى الصَّخْرَةِ فَإِنِّي نَسِيتُ الْحُوتَ، قَالَ مُوسَى ذَلِكَ مَا كُنَّا نَبْغِي، فَارْتَدَّا عَلَى آثَارِهِمَا قَصَصًا، فَلَمَّا انْتَهَيَا إِلَى الصَّخْرَةِ إِذَا رَجُلٌ مُسَجًّى بِثَوْبٍ ـ أَوْ قَالَ تَسَجَّى بِثَوْبِهِ ـ فَسَلَّمَ مُوسَى‏.‏ فَقَالَ الْخَضِرُ وَأَنَّى بِأَرْضِكَ السَّلاَمُ فَقَالَ أَنَا مُوسَى‏.‏ فَقَالَ مُوسَى بَنِي إِسْرَائِيلَ قَالَ نَعَمْ‏.‏ قَالَ هَلْ أَتَّبِعُكَ عَلَى أَنْ تُعَلِّمَنِي مِمَّا عُلِّمْتَ رَشَدًا قَالَ إِنَّكَ لَنْ تَسْتَطِيعَ مَعِيَ صَبْرًا، يَا مُوسَى إِنِّي عَلَى عِلْمٍ مِنْ عِلْمِ اللَّهِ عَلَّمَنِيهِ لاَ تَعْلَمُهُ أَنْتَ، وَأَنْتَ عَلَى عِلْمٍ عَلَّمَكَهُ لاَ أَعْلَمُهُ‏.‏ قَالَ سَتَجِدُنِي إِنْ شَاءَ اللَّهُ صَابِرًا، وَلاَ أَعْصِي لَكَ أَمْرًا، فَانْطَلَقَا يَمْشِيَانِ عَلَى سَاحِلِ الْبَحْرِ لَيْسَ لَهُمَا سَفِينَةٌ، فَمَرَّتْ بِهِمَا سَفِينَةٌ، فَكَلَّمُوهُمْ أَنْ يَحْمِلُوهُمَا، فَعُرِفَ الْخَضِرُ، فَحَمَلُوهُمَا بِغَيْرِ نَوْلٍ، فَجَاءَ عُصْفُورٌ فَوَقَعَ عَلَى حَرْفِ السَّفِينَةِ، فَنَقَرَ نَقْرَةً أَوْ نَقْرَتَيْنِ فِي الْبَحْرِ‏.‏ فَقَالَ الْخَضِرُ يَا مُوسَى، مَا نَقَصَ عِلْمِي وَعِلْمُكَ مِنْ عِلْمِ اللَّهِ إِلاَّ كَنَقْرَةِ هَذَا الْعُصْفُورِ فِي الْبَحْرِ‏.‏ فَعَمَدَ الْخَضِرُ إِلَى لَوْحٍ مِنْ أَلْوَاحِ السَّفِينَةِ فَنَزَعَهُ‏.‏ فَقَالَ مُوسَى قَوْمٌ حَمَلُونَا بِغَيْرِ نَوْلٍ، عَمَدْتَ إِلَى سَفِينَتِهِمْ فَخَرَقْتَهَا لِتُغْرِقَ أَهْلَهَا قَالَ أَلَمْ أَقُلْ إِنَّكَ لَنْ تَسْتَطِيعَ مَعِيَ صَبْرًا قَالَ لاَ تُؤَاخِذْنِي بِمَا نَسِيتُ‏.‏ فَكَانَتِ الأُولَى مِنْ مُوسَى نِسْيَانًا‏.‏ فَانْطَلَقَا فَإِذَا غُلاَمٌ يَلْعَبُ مَعَ الْغِلْمَانِ، فَأَخَذَ الْخَضِرُ بِرَأْسِهِ مِنْ أَعْلاَهُ فَاقْتَلَعَ رَأْسَهُ بِيَدِهِ‏.‏ فَقَالَ مُوسَى أَقَتَلْتَ نَفْسًا زَكِيَّةً بِغَيْرِ نَفْسٍ قَالَ أَلَمْ أَقُلْ لَكَ إِنَّكَ لَنْ تَسْتَطِيعَ مَعِيَ صَبْرًا ـ قَالَ ابْنُ عُيَيْنَةَ وَهَذَا أَوْكَدُ ـ فَانْطَلَقَا حَتَّى إِذَا أَتَيَا أَهْلَ قَرْيَةٍ اسْتَطْعَمَا أَهْلَهَا، فَأَبَوْا أَنْ يُضَيِّفُوهُمَا، فَوَجَدَا فِيهَا جِدَارًا يُرِيدُ أَنْ يَنْقَضَّ فَأَقَامَهُ‏.‏ قَالَ الْخَضِرُ بِيَدِهِ فَأَقَامَهُ‏.‏ فَقَالَ لَهُ مُوسَى لَوْ شِئْتَ لاَتَّخَذْتَ عَلَيْهِ أَجْرًا‏.‏ قَالَ هَذَا فِرَاقُ بَيْنِي وَبَيْنِكَ ‏"‏‏.‏ قَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم ‏"‏ يَرْحَمُ اللَّهُ مُوسَى، لَوَدِدْنَا لَوْ صَبَرَ حَتَّى يُقَصَّ عَلَيْنَا مِنْ أَمْرِهِمَا ‏"‏‏.‏
ஸயீத் பின் ஜுபைர் (ரழி) அவர்கள் அறிவித்தார்கள்:
நான் இப்னு அப்பாஸ் (ரழி) அவர்களிடம், "நௌஃப் அல்-பகாலி என்பவர், (கிழ்ருடைய தோழரான) மூஸா (அலை) அவர்கள் பனீ இஸ்ராயீலர்களின் மூஸா (அலை) அல்லர், அவர் வேறு மூஸா (அலை) என்று கூறுகிறார்" என்றேன். இப்னு அப்பாஸ் (ரழி) அவர்கள், "அல்லாஹ்வின் எதிரி (நௌஃப்) ஒரு பொய்யர்" என்று குறிப்பிட்டார்கள்.

உபை பின் கஅப் (ரழி) அவர்கள் அறிவித்தார்கள்:

நபி (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள், "ஒருமுறை நபி மூஸா (அலை) அவர்கள் எழுந்து நின்று பனீ இஸ்ராயீலர்களிடம் உரையாற்றினார்கள். அவரிடம், "மக்களிலேயே மிகவும் கற்றறிந்த மனிதர் யார்?" என்று கேட்கப்பட்டது. அவர், "நானே மிகவும் கற்றறிந்தவன்" என்றார்கள். மூஸா (அலை) அவர்கள் முழுமையான அறிவை அல்லாஹ்வுக்கு உரியதாக்காததால் அல்லாஹ் அவர்களைக் கண்டித்தான். எனவே அல்லாஹ் அவருக்கு வஹீ (இறைச்செய்தி) அருளினான்: "இரு கடல்கள் சங்கமிக்கும் இடத்தில் உன்னை விட கற்றறிந்த என்னுடைய அடிமைகளில் ஒரு அடிமை இருக்கிறார்." மூஸா (அலை) அவர்கள், "என் இறைவனே! நான் அவரை எப்படிச் சந்திக்க முடியும்?" என்று கேட்டார்கள். அல்லாஹ் கூறினான்: "ஒரு பெரிய கூடையில் ஒரு மீனை எடுத்துக்கொண்டு (பயணம் செய்), நீ மீனை எங்கு இழக்கிறாயோ அந்த இடத்தில் அவரை நீ காண்பாய்." அவ்வாறே மூஸா (அலை) அவர்கள் தம்முடைய (பணிவிடை செய்யும்) இளைஞரான யூஷா பின் நூன் (அலை) அவர்களுடன் புறப்பட்டு, ஒரு பெரிய கூடையில் ஒரு மீனைச் சுமந்துகொண்டு, அவர்கள் ஒரு பாறையை அடையும் வரை சென்றார்கள். அங்கே அவர்கள் தங்கள் தலைகளை வைத்து (அதாவது படுத்து) உறங்கினார்கள். மீன் கூடையிலிருந்து வெளியேறி, ஒரு சுரங்கம் போல கடலில் தன் வழியை அமைத்துக்கொண்டது. எனவே அது மூஸா (அலை) அவர்களுக்கும் அவருடைய (ப பணிவிடை செய்யும்) இளைஞருக்கும் ஒரு ஆச்சரியமான விஷயமாக இருந்தது. அவர்கள் அந்த இரவின் மீதமுள்ள பகுதியிலும் மறுநாளும் பயணம் தொடர்ந்தார்கள். பொழுது விடிந்ததும், மூஸா (அலை) அவர்கள் தம் (பணிவிடை செய்யும்) இளைஞரிடம், "நமது காலை உணவைக் கொண்டு வா. நிச்சயமாக, இந்தப் பயணத்தில் நாம் மிகுந்த சோர்வை அடைந்திருக்கிறோம்" என்றார்கள். மூஸா (அலை) அவர்கள் தனக்குச் சொல்லப்பட்ட இடத்தைக் கடக்கும் வரை சோர்வடையவில்லை. அங்கே அந்த (பணிவிடை செய்யும்) இளைஞர் மூஸா (அலை) அவர்களிடம், "நாம் பாறையருகே தங்கியிருந்தபோது, நான் மீனை மறந்துவிட்டேன் என்பது உங்களுக்கு நினைவிருக்கிறதா?" என்று கூறினார். மூஸா (அலை) அவர்கள், "அதுதான் நாம் தேடிக்கொண்டிருந்தோம்" என்று குறிப்பிட்டார்கள். எனவே அவர்கள் தங்கள் அடிச்சுவடுகளைப் பின்தொடர்ந்து பாறையை அடையும் வரை திரும்பிச் சென்றார்கள். அங்கே அவர்கள் ஒரு ஆடையால் போர்த்தப்பட்ட (அல்லது தன் ஆடையாலேயே தன்னை மூடிக்கொண்டிருந்த) ஒரு மனிதரைக் கண்டார்கள். மூஸா (அலை) அவர்கள் அவருக்கு ஸலாம் கூறினார்கள். அல்-கிழ்ர் (அலை) அவர்கள், "உங்கள் தேசத்தில் மக்கள் எவ்வாறு ஒருவருக்கொருவர் ஸலாம் கூறிக்கொள்கிறார்கள்?" என்று பதிலளித்தார்கள். மூஸா (அலை) அவர்கள், "நான் மூஸா" என்றார்கள். அவர், "பனீ இஸ்ராயீலர்களின் மூஸாவா?" என்று கேட்டார்கள். மூஸா (அலை) அவர்கள் ஆம் என்று பதிலளித்து, "உங்களுக்குக் கற்பிக்கப்பட்ட அந்த அறிவிலிருந்து எனக்குக் கற்பிப்பதற்காக நான் உங்களைப் பின்தொடரலாமா?" என்று மேலும் கேட்டார்கள். அல்-கிழ்ர் (அலை) அவர்கள், "நிச்சயமாக! மூஸாவே! நீங்கள் என்னுடன் பொறுமையாக இருக்க முடியாது" என்று பதிலளித்தார்கள். "அல்லாஹ் எனக்குக் கற்பித்த சில அறிவு என்னிடம் உள்ளது, அது உங்களுக்குத் தெரியாது. அதே சமயம் அல்லாஹ் உங்களுக்குக் கற்பித்த சில அறிவு உங்களிடம் உள்ளது, அது எனக்குத் தெரியாது" என்றார்கள். மூஸா (அலை) அவர்கள், "அல்லாஹ் நாடினால், நீங்கள் என்னைப் பொறுமையுள்ளவனாகக் காண்பீர்கள், உங்கள் எந்தக் கட்டளையையும் நான் மீறமாட்டேன்" என்றார்கள். எனவே அவர்கள் இருவரும் படகு இல்லாததால் கடற்கரையோரமாக நடக்கத் தொடங்கினார்கள். இதற்கிடையில் ஒரு படகு அவர்களைக் கடந்து சென்றது, அவர்கள் படகின் மாலுமிகளிடம் தங்களை ஏற்றிக்கொள்ளுமாறு கோரினார்கள். மாலுமிகள் அல்-கிழ்ர் (அலை) அவர்களை அடையாளம் கண்டுகொண்டு, கட்டணமின்றி அவர்களை ஏற்றிக்கொண்டார்கள். பின்னர் ஒரு சிட்டுக்குருவி வந்து படகின் ஓரத்தில் நின்று கடலில் தன் அலகை ஒன்று அல்லது இரண்டு முறை நனைத்தது. அல்-கிழ்ர் (அலை) அவர்கள் கூறினார்கள்: "ஓ மூஸாவே! என்னுடைய அறிவும் உங்களுடைய அறிவும், இந்தச் சிட்டுக்குருவி தன் அலகால் கடலின் நீரைக் குறைத்த அளவைத் தவிர அல்லாஹ்வின் அறிவைக் குறைக்கவில்லை." அல்-கிழ்ர் (அலை) அவர்கள் படகின் பலகைகளில் ஒன்றிடம் சென்று அதை பிடுங்கி எறிந்தார்கள். மூஸா (அலை) அவர்கள், "இவர்கள் நமக்கு இலவசமாகப் பயணிக்க இடமளித்தார்கள், ஆனால் நீங்கள் அவர்களுடைய படகை உடைத்து, அதன் மக்களை மூழ்கடிக்கச் செய்துவிட்டீர்களே" என்றார்கள். அல்-கிழ்ர் (அலை) அவர்கள், "நீங்கள் என்னுடன் பொறுமையாக இருக்க முடியாது என்று நான் உங்களிடம் சொல்லவில்லையா?" என்று பதிலளித்தார்கள். மூஸா (அலை) அவர்கள், "நான் மறந்ததற்காக என்னைக் கணக்கில் கொள்ளாதீர்கள்" என்றார்கள். மூஸா (அலை) அவர்களின் முதல் (சாக்குப்போக்கு) அவர் மறந்துவிட்டது என்பதாகும். பின்னர் அவர்கள் மேலும் முன்னேறிச் சென்று, மற்ற சிறுவர்களுடன் விளையாடிக்கொண்டிருந்த ஒரு சிறுவனைக் கண்டார்கள். அல்-கிழ்ர் (அலை) அவர்கள் அந்தச் சிறுவனின் தலையை மேலிருந்து பிடித்து, தன் கைகளால் பிடுங்கி எறிந்தார்கள் (அதாவது, அவனைக் கொன்றார்கள்). மூஸா (அலை) அவர்கள், "யாரையும் கொல்லாத ஒரு நிரபராதியான ஆன்மாவை நீங்கள் கொன்றுவிட்டீர்களா?" என்றார்கள். அல்-கிழ்ர் (அலை) அவர்கள், "நீங்கள் என்னுடன் பொறுமையாக இருக்க முடியாது என்று நான் உங்களிடம் சொல்லவில்லையா?" என்று பதிலளித்தார்கள். பின்னர் அவர்கள் இருவரும் ஒரு நகரத்தின் மக்களை அடையும் வரை முன்னேறிச் சென்றார்கள். அங்கு அவர்கள் உணவு கேட்டார்கள், ஆனால் அவர்கள் உபசரிக்க மறுத்துவிட்டார்கள். பின்னர் அங்கே இடிந்து விழும் நிலையில் ஒரு சுவரைக் கண்டார்கள். அல்-கிழ்ர் (அலை) அவர்கள் அதைத் தன் கைகளால் சரிசெய்தார்கள். மூஸா (அலை) அவர்கள், "நீங்கள் விரும்பியிருந்தால், நிச்சயமாக இதற்குக் கூலி வாங்கியிருக்கலாம்" என்றார்கள். அல்-கிழ்ர் (அலை) அவர்கள், "இதுதான் எனக்கும் உங்களுக்குமான பிரிவு" என்று பதிலளித்தார்கள். நபி (ஸல்) அவர்கள் மேலும் கூறினார்கள், "அல்லாஹ் மூஸா (அலை) அவர்களுக்குக் கருணை காட்டுவானாக! அல்-கிழ்ர் (அலை) அவர்களுடனான அவருடைய கதையைப் பற்றி மேலும் அறிய அவர் இன்னும் பொறுமையாக இருந்திருக்கக் கூடாதா!"

ஹதீஸ் தரம் : ஸஹீஹ்
صحيح
3401ஸஹீஹுல் புகாரி
حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ، حَدَّثَنَا سُفْيَانُ، حَدَّثَنَا عَمْرُو بْنُ دِينَارٍ، قَالَ أَخْبَرَنِي سَعِيدُ بْنُ جُبَيْرٍ، قَالَ قُلْتُ لاِبْنِ عَبَّاسٍ إِنَّ نَوْفًا الْبَكَالِيَّ يَزْعُمُ أَنَّ مُوسَى صَاحِبَ الْخَضِرِ لَيْسَ هُوَ مُوسَى بَنِي إِسْرَائِيلَ، إِنَّمَا هُوَ مُوسَى آخَرُ‏.‏ فَقَالَ كَذَبَ عَدُوُّ اللَّهِ حَدَّثَنَا أُبَىُّ بْنُ كَعْبٍ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم ‏"‏ أَنَّ مُوسَى قَامَ خَطِيبًا فِي بَنِي إِسْرَائِيلَ، فَسُئِلَ أَىُّ النَّاسِ أَعْلَمُ فَقَالَ أَنَا‏.‏ فَعَتَبَ اللَّهُ عَلَيْهِ إِذْ لَمْ يَرُدَّ الْعِلْمَ إِلَيْهِ‏.‏ فَقَالَ لَهُ بَلَى، لِي عَبْدٌ بِمَجْمَعِ الْبَحْرَيْنِ هُوَ أَعْلَمُ مِنْكَ‏.‏ قَالَ أَىْ رَبِّ وَمَنْ لِي بِهِ ـ وَرُبَّمَا قَالَ سُفْيَانُ أَىْ رَبِّ وَكَيْفَ لِي بِهِ ـ قَالَ تَأْخُذُ حُوتًا، فَتَجْعَلُهُ فِي مِكْتَلٍ، حَيْثُمَا فَقَدْتَ الْحُوتَ فَهْوَ ثَمَّ ـ وَرُبَّمَا قَالَ فَهْوَ ثَمَّهْ ـ وَأَخَذَ حُوتًا، فَجَعَلَهُ فِي مِكْتَلٍ، ثُمَّ انْطَلَقَ هُوَ وَفَتَاهُ يُوشَعُ بْنُ نُونٍ، حَتَّى أَتَيَا الصَّخْرَةَ، وَضَعَا رُءُوسَهُمَا فَرَقَدَ مُوسَى، وَاضْطَرَبَ الْحُوتُ فَخَرَجَ فَسَقَطَ فِي الْبَحْرِ، فَاتَّخَذَ سَبِيلَهُ فِي الْبَحْرِ سَرَبًا، فَأَمْسَكَ اللَّهُ عَنِ الْحُوتِ جِرْيَةَ الْمَاءِ، فَصَارَ مِثْلَ الطَّاقِ، فَقَالَ هَكَذَا مِثْلُ الطَّاقِ‏.‏ فَانْطَلَقَا يَمْشِيَانِ بَقِيَّةَ لَيْلَتِهِمَا وَيَوْمَهُمَا، حَتَّى إِذَا كَانَ مِنَ الْغَدِ قَالَ لِفَتَاهُ آتِنَا غَدَاءَنَا لَقَدْ لَقِينَا مِنْ سَفَرِنَا هَذَا نَصَبًا‏.‏ وَلَمْ يَجِدْ مُوسَى النَّصَبَ حَتَّى جَاوَزَ حَيْثُ أَمَرَهُ اللَّهُ‏.‏ قَالَ لَهُ فَتَاهُ أَرَأَيْتَ إِذْ أَوَيْنَا إِلَى الصَّخْرَةِ فَإِنِّي نَسِيتُ الْحُوتَ، وَمَا أَنْسَانِيهِ إِلاَّ الشَّيْطَانُ أَنْ أَذْكُرَهُ، وَاتَّخَذَ سَبِيلَهُ فِي الْبَحْرِ عَجَبًا، فَكَانَ لِلْحُوتِ سَرَبًا وَلَهُمَا عَجَبًا‏.‏ قَالَ لَهُ مُوسَى ذَلِكَ مَا كُنَّا نَبْغِي، فَارْتَدَّا عَلَى آثَارِهِمَا قَصَصًا، رَجَعَا يَقُصَّانِ آثَارَهُمَا حَتَّى انْتَهَيَا إِلَى الصَّخْرَةِ، فَإِذَا رَجُلٌ مُسَجًّى بِثَوْبٍ، فَسَلَّمَ مُوسَى، فَرَدَّ عَلَيْهِ‏.‏ فَقَالَ وَأَنَّى بِأَرْضِكَ السَّلاَمُ‏.‏ قَالَ أَنَا مُوسَى‏.‏ قَالَ مُوسَى بَنِي إِسْرَائِيلَ قَالَ نَعَمْ، أَتَيْتُكَ لِتُعَلِّمَنِي مِمَّا عُلِّمْتَ رَشَدًا‏.‏ قَالَ يَا مُوسَى إِنِّي عَلَى عِلْمٍ مِنْ عِلْمِ اللَّهِ، عَلَّمَنِيهِ اللَّهُ لاَ تَعْلَمُهُ وَأَنْتَ عَلَى عِلْمٍ مِنْ عِلْمِ اللَّهِ عَلَّمَكَهُ اللَّهُ لاَ أَعْلَمُهُ‏.‏ قَالَ هَلْ أَتَّبِعُكَ قَالَ ‏{‏إِنَّكَ لَنْ تَسْتَطِيعَ مَعِيَ صَبْرًا * وَكَيْفَ تَصْبِرُ عَلَى مَا لَمْ تُحِطْ بِهِ خُبْرًا‏}‏ إِلَى قَوْلِهِ ‏{‏إِمْرًا‏}‏ فَانْطَلَقَا يَمْشِيَانِ عَلَى سَاحِلِ الْبَحْرِ، فَمَرَّتْ بِهِمَا سَفِينَةٌ، كَلَّمُوهُمْ أَنْ يَحْمِلُوهُمْ، فَعَرَفُوا الْخَضِرَ، فَحَمَلُوهُ بِغَيْرِ نَوْلٍ، فَلَمَّا رَكِبَا فِي السَّفِينَةِ جَاءَ عُصْفُورٌ، فَوَقَعَ عَلَى حَرْفِ السَّفِينَةِ، فَنَقَرَ فِي الْبَحْرِ نَقْرَةً أَوْ نَقْرَتَيْنِ، قَالَ لَهُ الْخَضِرُ يَا مُوسَى، مَا نَقَصَ عِلْمِي وَعِلْمُكَ مِنْ عِلْمِ اللَّهِ إِلاَّ مِثْلَ مَا نَقَصَ هَذَا الْعُصْفُورُ بِمِنْقَارِهِ مِنَ الْبَحْرِ‏.‏ إِذْ أَخَذَ الْفَأْسَ فَنَزَعَ لَوْحًا، قَالَ فَلَمْ يَفْجَأْ مُوسَى إِلاَّ وَقَدْ قَلَعَ لَوْحًا بِالْقَدُّومِ‏.‏ فَقَالَ لَهُ مُوسَى مَا صَنَعْتَ قَوْمٌ حَمَلُونَا بِغَيْرِ نَوْلٍ، عَمَدْتَ إِلَى سَفِينَتِهِمْ فَخَرَقْتَهَا لِتُغْرِقَ أَهْلَهَا، لَقَدْ جِئْتَ شَيْئًا إِمْرًا‏.‏ قَالَ أَلَمْ أَقُلْ إِنَّكَ لَنْ تَسْتَطِيعَ مَعِيَ صَبْرًا‏.‏ قَالَ لاَ تُؤَاخِذْنِي بِمَا نَسِيتُ وَلاَ تُرْهِقْنِي مِنْ أَمْرِي عُسْرًا، فَكَانَتِ الأُولَى مِنْ مُوسَى نِسْيَانًا‏.‏ فَلَمَّا خَرَجَا مِنَ الْبَحْرِ مَرُّوا بِغُلاَمٍ يَلْعَبُ مَعَ الصِّبْيَانِ، فَأَخَذَ الْخَضِرُ بِرَأْسِهِ فَقَلَعَهُ بِيَدِهِ هَكَذَا ـ وَأَوْمَأَ سُفْيَانُ بِأَطْرَافِ أَصَابِعِهِ كَأَنَّهُ يَقْطِفُ شَيْئًا ـ فَقَالَ لَهُ مُوسَى أَقَتَلْتَ نَفْسًا زَكِيَّةً بِغَيْرِ نَفْسٍ لَقَدْ جِئْتَ شَيْئًا نُكْرًا‏.‏ قَالَ أَلَمْ أَقُلْ لَكَ إِنَّكَ لَنْ تَسْتَطِيعَ مَعِيَ صَبْرًا‏.‏ قَالَ إِنْ سَأَلْتُكَ عَنْ شَىْءٍ بَعْدَهَا فَلاَ تُصَاحِبْنِي، قَدْ بَلَغْتَ مِنْ لَدُنِّي عُذْرًا‏.‏ فَانْطَلَقَا حَتَّى إِذَا أَتَيَا أَهْلَ قَرْيَةٍ اسْتَطْعَمَا أَهْلَهَا فَأَبَوْا أَنْ يُضَيِّفُوهُمَا فَوَجَدَا فِيهَا جِدَارًا يُرِيدُ أَنْ يَنْقَضَّ مَائِلاً ـ أَوْمَأَ بِيَدِهِ هَكَذَا وَأَشَارَ سُفْيَانُ كَأَنَّهُ يَمْسَحُ شَيْئًا إِلَى فَوْقُ، فَلَمْ أَسْمَعْ سُفْيَانَ يَذْكُرُ مَائِلاً إِلاَّ مَرَّةً ـ قَالَ قَوْمٌ أَتَيْنَاهُمْ فَلَمْ يُطْعِمُونَا وَلَمْ يُضَيِّفُونَا عَمَدْتَ إِلَى حَائِطِهِمْ لَوْ شِئْتَ لاَتَّخَذْتَ عَلَيْهِ أَجْرًا‏.‏ قَالَ هَذَا فِرَاقُ بَيْنِي وَبَيْنِكَ، سَأُنَبِّئُكَ بِتَأْوِيلِ مَا لَمْ تَسْتَطِعْ عَلَيْهِ صَبْرًا‏"‏‏.‏ قَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم ‏"‏ وَدِدْنَا أَنَّ مُوسَى كَانَ صَبَرَ، فَقَصَّ اللَّهُ عَلَيْنَا مِنْ خَبَرِهِمَا ‏"‏‏.‏ قَالَ سُفْيَانُ قَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم ‏"‏ يَرْحَمُ اللَّهُ مُوسَى، لَوْ كَانَ صَبَرَ يُقَصُّ عَلَيْنَا مِنْ أَمْرِهِمَا ‏"‏‏.‏ وَقَرَأَ ابْنُ عَبَّاسٍ أَمَامَهُمْ مَلِكٌ يَأْخُذُ كُلَّ سَفِينَةٍ صَالِحَةٍ غَصْبًا، وَأَمَّا الْغُلاَمُ فَكَانَ كَافِرًا وَكَانَ أَبَوَاهُ مُؤْمِنَيْنِ‏.‏ ثُمَّ قَالَ لِي سُفْيَانُ سَمِعْتُهُ مِنْهُ مَرَّتَيْنِ وَحَفِظْتُهُ مِنْهُ‏.‏ قِيلَ لِسُفْيَانَ حَفِظْتَهُ قَبْلَ أَنْ تَسْمَعَهُ مِنْ عَمْرٍو، أَوْ تَحَفَّظْتَهُ مِنْ إِنْسَانٍ فَقَالَ مِمَّنْ أَتَحَفَّظُهُ وَرَوَاهُ أَحَدٌ عَنْ عَمْرٍو غَيْرِي سَمِعْتُهُ مِنْهُ مَرَّتَيْنِ أَوْ ثَلاَثًا وَحَفِظْتُهُ مِنْهُ‏.‏
சயீத் பின் ஜுபைர் அவர்கள் அறிவித்தார்கள்:

நான் இப்னு அப்பாஸ் (ரழி) அவர்களிடம், “நௌஃப் அல்-புகாலி என்பவர், அல்-களிர் அவர்களின் தோழரான மூஸா (அலை) அவர்கள் பனூ இஸ்ராயீலர்களின் (நபியான) மூஸா (அலை) அல்ல, மாறாக வேறு ஏதோ ஒரு மூஸா என்று கூறுகிறார்” என்றேன். இப்னு அப்பாஸ் (ரழி) அவர்கள், “அல்லாஹ்வின் எதிரி (அதாவது நௌஃப்) பொய் சொல்லிவிட்டார்” என்றார்கள். உபை பின் கஅப் (ரழி) அவர்கள் எங்களுக்கு அறிவித்தார்கள்: நபி (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள், ‘ஒருமுறை மூஸா (அலை) அவர்கள் எழுந்து நின்று பனூ இஸ்ராயீலர்களிடம் உரையாற்றினார்கள். அவர்களிடம், மக்களில் மிகவும் அறிவு மிக்கவர் யார் என்று கேட்கப்பட்டது. அவர்கள், ‘நான் தான்’ என்றார்கள். அவர்கள் முழுமையான அறிவை தனக்கு (அல்லாஹ்வுக்கு) உரியதாக்காததால் அல்லாஹ் அவரைக் கண்டித்தான். ஆகவே, அல்லாஹ் அவரிடம், ‘ஆம், இரு கடல்களும் சந்திக்கும் இடத்தில் உன்னை விட அறிவு மிக்க என்னுடைய அடிமை ஒருவர் இருக்கிறார்’ என்றான். மூஸா (அலை) அவர்கள், ‘என் இறைவனே! நான் அவரை எப்படி சந்திக்க முடியும்?’ என்று கேட்டார்கள். அல்லாஹ் கூறினான், ‘ஒரு மீனை எடுத்து ஒரு பெரிய கூடையில் வைத்துக்கொள், நீ அந்த மீனை எங்கு இழக்கிறாயோ அந்த இடத்தில் அவரை நீ காண்பாய்.’ மூஸா (அலை) அவர்கள் ஒரு மீனை எடுத்து ஒரு கூடையில் வைத்துக்கொண்டு, தம்முடைய (பணிபுரியும்) இளைஞரான யூஷா பின் நூன் (அலை) அவர்களுடன் புறப்பட்டுச் சென்றார்கள், அவர்கள் ஒரு பாறையை அடையும் வரை, அங்கு அவர்கள் தங்கள் தலைகளை சாய்த்தார்கள் (அதாவது படுத்துக் கொண்டார்கள்). மூஸா (அலை) அவர்கள் தூங்கிவிட்டார்கள், மீன் கூடையிலிருந்து நகர்ந்து கடலில் விழுந்தது. அது கடலில் (நேராக) ஒரு சுரங்கம் போல தன் வழியை அமைத்துக் கொண்டது. அல்லாஹ் மீனின் மீது தண்ணீர் பாய்வதை நிறுத்தினான், அது ஒரு வளைவைப் போல ஆனது (நபி (ஸல்) அவர்கள் இந்த வளைவை தங்கள் கைகளால் சுட்டிக் காட்டினார்கள்). அவர்கள் இரவின் மீதமுள்ள நேரமும் பயணம் செய்தார்கள், அடுத்த நாள் மூஸா (அலை) அவர்கள் தம் இளைஞரிடம் (பணியாளரிடம்), ‘நமது உணவைக் கொடுங்கள், ஏனெனில், நமது இந்தப் பயணத்தில் நாம் மிகுந்த சோர்வை அடைந்துள்ளோம்’ என்றார்கள். அல்லாஹ் தேடச் சொன்ன அந்த இடத்தைக் கடக்கும் வரை மூஸா (அலை) அவர்கள் சோர்வை உணரவில்லை. அவருடைய இளைஞர் (பணியாளர்) அவரிடம் கூறினார்கள், ‘அந்தப் பாறைக்கு அருகில் நாம் அமர்ந்திருந்தபோது, நான் மீனை மறந்துவிட்டேன் என்பது உங்களுக்குத் தெரியுமா, அதைப்பற்றி (உங்களுக்கு) சொல்ல மறக்கச் செய்தது ஷைத்தானைத் தவிர வேறு யாரும் இல்லை, அது ஒரு ஆச்சரியமான முறையில் கடலில் தன் வழியை அமைத்துக் கொண்டது?’ ஆகவே மீனுக்கு ஒரு பாதை இருந்தது, அது அவர்களை ஆச்சரியப்படுத்தியது. மூஸா (அலை) அவர்கள், ‘அதுதான் நாம் தேடிக்கொண்டிருந்தது’ என்றார்கள். ஆகவே, அவர்கள் இருவரும் தங்கள் கால்தடங்களைப் பின்தொடர்ந்து அந்தப் பாறையை அடையும் வரை சென்றார்கள். அங்கு அவர்கள் ஒரு ஆடையால் போர்த்தப்பட்டிருந்த ஒரு மனிதரைக் கண்டார்கள். மூஸா (அலை) அவர்கள் அவருக்கு சலாம் கூறினார்கள், அவர், ‘உங்கள் தேசத்தில் மக்கள் எவ்வாறு ஒருவருக்கொருவர் சலாம் கூறுகிறார்கள்?’ என்று பதிலளித்தார்கள். மூஸா (அலை) அவர்கள், ‘நான் மூஸா’ என்றார்கள். அந்த மனிதர், ‘பனூ இஸ்ராயீலர்களின் மூஸாவா?’ என்று கேட்டார். மூஸா (அலை) அவர்கள், ‘ஆம், அல்லாஹ் உங்களுக்குக் கற்பித்தவற்றிலிருந்து நீங்கள் எனக்குக் கற்பிப்பதற்காக நான் உங்களிடம் வந்துள்ளேன்’ என்றார்கள். அவர்கள் கூறினார்கள், ‘ஓ மூஸாவே! அல்லாஹ் எனக்குக் கற்பித்த அல்லாஹ்வின் அறிவு என்னிடம் சிறிதளவு உள்ளது, அது உங்களுக்குத் தெரியாது, அதேசமயம் அல்லாஹ் உங்களுக்குக் கற்பித்த அல்லாஹ்வின் அறிவு உங்களிடம் சிறிதளவு உள்ளது, அது எனக்குத் தெரியாது.’ மூஸா (அலை) அவர்கள், ‘நான் உங்களைப் பின்தொடரலாமா?’ என்று கேட்டார்கள். அவர்கள் கூறினார்கள், ‘ஆனால் நீங்கள் என்னுடன் பொறுமையாக இருக்க முடியாது, ஏனெனில் உங்களால் புரிந்து கொள்ள முடியாத விஷயங்களைப் பற்றி நீங்கள் எப்படி பொறுமையாக இருக்க முடியும்?’ (மூஸா (அலை) அவர்கள் கூறினார்கள், ‘அல்லாஹ் நாடினால், நான் உண்மையாகவே பொறுமையாக இருப்பதை நீங்கள் காண்பீர்கள், நான் எந்த விஷயத்திலும் உங்களுக்கு மாறு செய்ய மாட்டேன்.’) ஆகவே, அவர்கள் இருவரும் கடற்கரையோரமாக நடக்க ஆரம்பித்தார்கள், ஒரு படகு அவர்களைக் கடந்து சென்றது, அவர்கள் படகின் குழுவினரிடம் தங்களை ஏற்றிக்கொள்ளும்படி கேட்டார்கள். படகின் குழுவினர் அல்-களிர் அவர்களை அடையாளம் கண்டுகொண்டனர், அதனால் அவர்கள் கட்டணமின்றி அவர்களை ஏற்றிக்கொண்டனர். அவர்கள் படகில் இருந்தபோது, ஒரு சிட்டுக்குருவி வந்து படகின் ஓரத்தில் நின்று தன் அலகை ஒன்று அல்லது இரண்டு முறை கடலில் நனைத்தது. அல்-களிர் அவர்கள் மூஸா (அலை) அவர்களிடம், ‘ஓ மூஸாவே! என்னுடைய அறிவும் உங்களுடைய அறிவும், இந்தச் சிட்டுக்குருவி தன் அலகால் கடல் நீரைக் குறைத்த அளவைத் தவிர அல்லாஹ்வின் அறிவைக் குறைக்கவில்லை’ என்றார்கள். பின்னர் திடீரென்று அல்-களிர் அவர்கள் ஒரு கோடரியை எடுத்து ஒரு பலகையைப் பெயர்த்தெடுத்தார்கள், அவர்கள் கோடரியால் ஒரு பலகையைப் பெயர்த்தெடுக்கும் வரை மூஸா (அலை) அவர்கள் அதைக் கவனிக்கவில்லை. மூஸா (அலை) அவர்கள் அவரிடம், ‘நீங்கள் என்ன செய்தீர்கள்? அவர்கள் நம்மிடம் கட்டணம் எதுவும் வசூலிக்காமல் நம்மை ஏற்றினார்கள்; ஆயினும் நீங்கள் வேண்டுமென்றே அவர்களுடைய படகில் அதன் பயணிகளை மூழ்கடிப்பதற்காக ஒரு துளை போட்டிருக்கிறீர்கள். நிச்சயமாக, நீங்கள் ஒரு பயங்கரமான காரியத்தைச் செய்துள்ளீர்கள்’ என்றார்கள். அல்-களிர் அவர்கள், ‘நீங்கள் என்னுடன் பொறுமையாக இருக்க முடியாது என்று நான் உங்களிடம் சொல்லவில்லையா?’ என்று பதிலளித்தார்கள். மூஸா (அலை) அவர்கள், ‘நான் மறந்ததற்காக என்னைக் குற்றம் சாட்டாதீர்கள், என் தவறுக்காக என்னிடம் கடினமாக நடந்து கொள்ளாதீர்கள்’ என்று பதிலளித்தார்கள். ஆகவே மூஸா (அலை) அவர்களின் முதல் சாக்குப்போக்கு அவர்கள் மறந்ததுதான். அவர்கள் கடலை விட்டுச் சென்றபோது, மற்ற சிறுவர்களுடன் விளையாடிக்கொண்டிருந்த ஒரு சிறுவனைக் கடந்து சென்றார்கள். அல்-களிர் அவர்கள் அந்தச் சிறுவனின் தலையைப் பிடித்து, இவ்வாறு தன் கையால் அதைப் பறித்தார்கள். (துணை அறிவிப்பாளரான சுஃப்யான் அவர்கள், ஏதோ பழத்தைப் பறிப்பது போல தன் விரல் நுனிகளால் சுட்டிக்காட்டினார்.) மூஸா (அலை) அவர்கள் அவரிடம், "எந்தவொரு நபரையும் கொல்லாத ஒரு அப்பாவி நபரை நீங்கள் கொன்றுவிட்டீர்களா? நீங்கள் உண்மையில் ஒரு கொடூரமான காரியத்தைச் செய்துள்ளீர்கள்" என்றார்கள். அல்-களிர் அவர்கள், "நீங்கள் என்னுடன் பொறுமையாக இருக்க முடியாது என்று நான் உங்களுக்குச் சொல்லவில்லையா?" என்றார்கள். மூஸா (அலை) அவர்கள், "இதற்குப் பிறகு நான் எதைப் பற்றியாவது உங்களிடம் கேட்டால், என்னுடன் வராதீர்கள். நீங்கள் என்னிடமிருந்து ஒரு காரணத்தைப் பெற்றுவிட்டீர்கள்" என்றார்கள். பின்னர் அவர்கள் இருவரும் ஒரு கிராமத்தின் சில மக்களை அடையும் வரை சென்றார்கள், அவர்கள் அதன் குடிமக்களிடம் விறகு கேட்டார்கள், ஆனால் அவர்கள் விருந்தினர்களாக அவர்களை உபசரிக்க மறுத்துவிட்டார்கள். பின்னர் அவர்கள் அங்கே இடிந்து விழவிருந்த ஒரு சுவரைக் கண்டார்கள் (அல்-களிர் அவர்கள் அதைத் தம் கைகளால் தொட்டே சரிசெய்தார்கள்). (துணை அறிவிப்பாளரான சுஃப்யான் அவர்கள், அல்-களிர் அவர்கள் சுவரின் மீது தம் கைகளை மேல்நோக்கி எவ்வாறு செலுத்தினார்கள் என்பதை விளக்கி, தம் கைகளால் சுட்டிக்காட்டினார்.) மூஸா (அலை) அவர்கள், "இவர்கள் நாம் அழைத்த மக்கள், ஆனால் அவர்கள் நமக்கு உணவு கொடுக்கவுமில்லை, நம்மை விருந்தினர்களாக உபசரிக்கவுமில்லை, ஆயினும் நீங்கள் அவர்களுடைய சுவரைச் சரிசெய்துள்ளீர்கள். நீங்கள் விரும்பியிருந்தால், அதற்காக நீங்கள் கூலி பெற்றிருக்கலாம்" என்றார்கள். அல்-களிர் அவர்கள், "இது உங்களுக்கும் எனக்கும் இடையிலான பிரிவு, நீங்கள் பொறுமையாக இருக்க முடியாத அந்த விஷயங்களின் விளக்கத்தை நான் உங்களுக்குச் சொல்வேன்" என்றார்கள். நபி (ஸல்) அவர்கள் மேலும் கூறினார்கள், "மூஸா (அலை) அவர்கள் பொறுமையாக இருந்திருக்க வேண்டும் என்று நாங்கள் விரும்பினோம், அதன் காரணமாக அல்லாஹ் அவர்களுடைய கதையைப் பற்றி எங்களுக்கு மேலும் கூறியிருப்பான்." (துணை அறிவிப்பாளரான சுஃப்யான் அவர்கள், நபி (ஸல்) அவர்கள், "அல்லாஹ் மூஸா (அலை) அவர்கள் மீது தன் கருணையை பொழிவானாக! அவர்கள் பொறுமையாக இருந்திருந்தால், அவர்களுடைய நிலைமையைப் பற்றி எங்களுக்கு மேலும் கூறப்பட்டிருக்கும்" என்று கூறினார்கள் என கூறினார்.)

ஹதீஸ் தரம் : ஸஹீஹ்
صحيح
4726ஸஹீஹுல் புகாரி
حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ مُوسَى، أَخْبَرَنَا هِشَامُ بْنُ يُوسُفَ، أَنَّ ابْنَ جُرَيْجٍ، أَخْبَرَهُمْ قَالَ أَخْبَرَنِي يَعْلَى بْنُ مُسْلِمٍ، وَعَمْرُو بْنُ دِينَارٍ، عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ، يَزِيدُ أَحَدُهُمَا عَلَى صَاحِبِهِ وَغَيْرَهُمَا قَدْ سَمِعْتُهُ يُحَدِّثُهُ عَنْ سَعِيدٍ قَالَ إِنَّا لَعِنْدَ ابْنِ عَبَّاسٍ فِي بَيْتِهِ، إِذْ قَالَ سَلُونِي قُلْتُ أَىْ أَبَا عَبَّاسٍ ـ جَعَلَنِي اللَّهُ فِدَاكَ ـ بِالْكُوفَةِ رَجُلٌ قَاصٌّ يُقَالُ لَهُ نَوْفٌ، يَزْعُمُ أَنَّهُ لَيْسَ بِمُوسَى بَنِي إِسْرَائِيلَ، أَمَّا عَمْرٌو فَقَالَ لِي قَالَ قَدْ كَذَبَ عَدُوُّ اللَّهِ، وَأَمَّا يَعْلَى فَقَالَ لِي قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ حَدَّثَنِي أُبَىُّ بْنُ كَعْبٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ‏"‏ مُوسَى رَسُولُ اللَّهِ ـ عَلَيْهِ السَّلاَمُ ـ قَالَ ذَكَّرَ النَّاسَ يَوْمًا حَتَّى إِذَا فَاضَتِ الْعُيُونُ، وَرَقَّتِ الْقُلُوبُ وَلَّى، فَأَدْرَكَهُ رَجُلٌ، فَقَالَ أَىْ رَسُولَ اللَّهِ هَلْ فِي الأَرْضِ أَحَدٌ أَعْلَمُ مِنْكَ قَالَ لاَ، فَعَتَبَ عَلَيْهِ إِذْ لَمْ يَرُدَّ الْعِلْمَ إِلَى اللَّهِ قِيلَ بَلَى قَالَ أَىْ رَبِّ فَأَيْنَ قَالَ بِمَجْمَعِ الْبَحْرَيْنِ قَالَ أَىْ رَبِّ اجْعَلْ لِي عَلَمًا أَعْلَمُ ذَلِكَ بِهِ ‏"‏‏.‏ فَقَالَ لِي عَمْرٌو قَالَ ‏"‏ حَيْثُ يُفَارِقُكَ الْحُوتُ ‏"‏‏.‏ وَقَالَ لِي يَعْلَى قَالَ ‏"‏ خُذْ نُونًا مَيِّتًا حَيْثُ يُنْفَخُ فِيهِ الرُّوحُ، فَأَخَذَ حُوتًا فَجَعَلَهُ فِي مِكْتَلٍ فَقَالَ لِفَتَاهُ لاَ أُكَلِّفُكَ إِلاَّ أَنْ تُخْبِرَنِي بِحَيْثُ يُفَارِقُكَ الْحُوتُ‏.‏ قَالَ مَا كَلَّفْتَ كَثِيرًا فَذَلِكَ قَوْلُهُ جَلَّ ذِكْرُهُ ‏{‏وَإِذْ قَالَ مُوسَى لِفَتَاهُ‏}‏ يُوشَعَ بْنِ نُونٍ ـ لَيْسَتْ عَنْ سَعِيدٍ ـ قَالَ فَبَيْنَمَا هُوَ فِي ظِلِّ صَخْرَةٍ فِي مَكَانٍ ثَرْيَانَ، إِذْ تَضَرَّبَ الْحُوتُ، وَمُوسَى نَائِمٌ، فَقَالَ فَتَاهُ لاَ أُوقِظُهُ حَتَّى إِذَا اسْتَيْقَظَ نَسِيَ أَنْ يُخْبِرَهُ، وَتَضَرَّبَ الْحُوتُ، حَتَّى دَخَلَ الْبَحْرَ فَأَمْسَكَ اللَّهُ عَنْهُ جِرْيَةَ الْبَحْرِ حَتَّى كَأَنَّ أَثَرَهُ فِي حَجَرٍ ـ قَالَ لِي عَمْرٌو هَكَذَا كَأَنَّ أَثَرَهُ فِي حَجَرٍ، وَحَلَّقَ بَيْنَ إِبْهَامَيْهِ وَاللَّتَيْنِ تَلِيانِهِمَا ـ لَقَدْ لَقِينَا مِنْ سَفَرِنَا هَذَا نَصَبًا قَالَ قَدْ قَطَعَ اللَّهُ عَنْكَ النَّصَبَ ـ لَيْسَتْ هَذِهِ عَنْ سَعِيدٍ ـ أَخْبَرَهُ، فَرَجَعَا فَوَجَدَا خَضِرًا ـ قَالَ لِي عُثْمَانُ بْنُ أَبِي سُلَيْمَانَ ـ عَلَى طِنْفِسَةٍ خَضْرَاءَ عَلَى كَبِدِ الْبَحْرِ ـ قَالَ سَعِيدُ بْنُ جُبَيْرٍ ـ مُسَجًّى بِثَوْبِهِ قَدْ جَعَلَ طَرَفَهُ تَحْتَ رِجْلَيْهِ، وَطَرَفَهُ تَحْتَ رَأْسِهِ، فَسَلَّمَ عَلَيْهِ مُوسَى، فَكَشَفَ عَنْ وَجْهِهِ، وَقَالَ هَلْ بِأَرْضِي مِنْ سَلاَمٍ مَنْ أَنْتَ قَالَ أَنَا مُوسَى‏.‏ قَالَ مُوسَى بَنِي إِسْرَائِيلَ قَالَ نَعَمْ‏.‏ قَالَ فَمَا شَأْنُكَ قَالَ جِئْتُ لِتُعَلِّمَنِي مِمَّا عُلِّمْتَ رَشَدًا‏.‏ قَالَ أَمَا يَكْفِيكَ أَنَّ التَّوْرَاةَ بِيَدَيْكَ، وَأَنَّ الْوَحْىَ يَأْتِيكَ، يَا مُوسَى إِنَّ لِي عِلْمًا لاَ يَنْبَغِي لَكَ أَنْ تَعْلَمَهُ وَإِنَّ لَكَ عِلْمًا لاَ يَنْبَغِي لِي أَنْ أَعْلَمَهُ، فَأَخَذَ طَائِرٌ بِمِنْقَارِهِ مِنَ الْبَحْرِ وَقَالَ وَاللَّهِ مَا عِلْمِي وَمَا عِلْمُكَ فِي جَنْبِ عِلْمِ اللَّهِ إِلاَّ كَمَا أَخَذَ هَذَا الطَّائِرُ بِمِنْقَارِهِ مِنَ الْبَحْرِ، حَتَّى إِذَا رَكِبَا فِي السَّفِينَةِ وَجَدَا مَعَابِرَ صِغَارًا تَحْمِلُ أَهْلَ هَذَا السَّاحِلِ إِلَى أَهْلِ هَذَا السَّاحِلِ الآخَرِ عَرَفُوهُ، فَقَالُوا عَبْدُ اللَّهِ الصَّالِحُ ـ قَالَ قُلْنَا لِسَعِيدٍ خَضِرٌ قَالَ نَعَمْ ـ لاَ نَحْمِلُهُ بِأَجْرٍ، فَخَرَقَهَا وَوَتَدَ فِيهَا وَتِدًا‏.‏ قَالَ مُوسَى أَخَرَقْتَهَا لِتُغْرِقَ أَهْلَهَا لَقَدْ جِئْتَ شَيْئًا إِمْرًا ـ قَالَ مُجَاهِدٌ مُنْكَرًا ـ قَالَ أَلَمْ أَقُلْ إِنَّكَ لَنْ تَسْتَطِيعَ مَعِي صَبْرًا كَانَتِ الأُولَى نِسْيَانًا وَالْوُسْطَى شَرْطًا وَالثَّالِثَةُ عَمْدًا قَالَ لاَ تُؤَاخِذْنِي بِمَا نَسِيتُ وَلاَ تُرْهِقْنِي مِنْ أَمْرِي عُسْرًا، لَقِيَا غُلاَمًا فَقَتَلَهُ ـ قَالَ يَعْلَى قَالَ سَعِيدٌ ـ وَجَدَ غِلْمَانًا يَلْعَبُونَ، فَأَخَذَ غُلاَمًا كَافِرًا ظَرِيفًا فَأَضْجَعَهُ، ثُمَّ ذَبَحَهُ بِالسِّكِّينِ‏.‏ قَالَ أَقَتَلْتَ نَفْسًا زَكِيَّةً بِغَيْرِ نَفْسٍ لَمْ تَعْمَلْ بِالْحِنْثِ ـ وَكَانَ ابْنُ عَبَّاسٍ قَرَأَهَا زَكِيَّةً زَاكِيَةً مُسْلِمَةً كَقَوْلِكَ غُلاَمًا زَكِيًّا ـ فَانْطَلَقَا، فَوَجَدَا جِدَارًا يُرِيدُ أَنْ يَنْقَضَّ فَأَقَامَهُ ـ قَالَ سَعِيدٌ بِيَدِهِ هَكَذَا ـ وَرَفَعَ يَدَهُ فَاسْتَقَامَ ـ قَالَ يَعْلَى ـ حَسِبْتُ أَنَّ سَعِيدًا قَالَ فَمَسَحَهُ بِيَدِهِ فَاسْتَقَامَ، لَوْ شِئْتَ لاَتَّخَذْتَ عَلَيْهِ أَجْرًا ـ قَالَ سَعِيدٌ أَجْرًا نَأْكُلُهُ ـ وَكَانَ وَرَاءَهُمْ، وَكَانَ أَمَامَهُمْ ـ قَرَأَهَا ابْنُ عَبَّاسٍ أَمَامَهُمْ مَلِكٌ ـ يَزْعُمُونَ عَنْ غَيْرِ سَعِيدٍ أَنَّهُ هُدَدُ بْنُ بُدَدٍ، وَالْغُلاَمُ الْمَقْتُولُ، اسْمُهُ يَزْعُمُونَ جَيْسُورٌ مَلِكٌ يَأْخُذُ كُلَّ سَفِينَةٍ غَصْبًا، فَأَرَدْتُ إِذَا هِيَ مَرَّتْ بِهِ أَنْ يَدَعَهَا لِعَيْبِهَا، فَإِذَا جَاوَزُوا أَصْلَحُوهَا فَانْتَفَعُوا بِهَا وَمِنْهُمْ مَنْ يَقُولُ سَدُّوهَا بِقَارُورَةٍ وَمِنْهُمْ مَنْ يَقُولُ بِالْقَارِ، كَانَ أَبَوَاهُ مُؤْمِنَيْنِ، وَكَانَ كَافِرًا فَخَشِينَا أَنْ يُرْهِقَهُمَا طُغْيَانًا وَكُفْرًا، أَنْ يَحْمِلَهُمَا حُبُّهُ عَلَى أَنْ يُتَابِعَاهُ عَلَى دِينِهِ فَأَرَدْنَا أَنْ يُبَدِّلَهُمَا رَبُّهُمَا خَيْرًا مِنْهُ زَكَاةً لِقَوْلِهِ أَقَتَلْتَ نَفْسًا زَكِيَّةً وَأَقْرَبَ رُحْمًا هُمَا بِهِ أَرْحَمُ مِنْهُمَا بِالأَوَّلِ، الَّذِي قَتَلَ خَضِرٌ وَزَعَمَ غَيْرُ سَعِيدٍ أَنَّهُمَا أُبْدِلاَ جَارِيَةً، وأَمَّا دَاوُدُ بْنُ أَبِي عَاصِمٍ فَقَالَ عَنْ غَيْرِ وَاحِدٍ إِنَّهَا جَارِيَةٌ‏"‏‏.‏
இப்னு ஜுரைஜ் அவர்கள் அறிவித்தார்கள்:

யஃலா பின் முஸ்லிம், அம்ர் பின் தீனார் மற்றும் வேறு சிலரும் சயீத் பின் ஜுபைர் அவர்களின் அறிவிப்பை அறிவித்தார்கள். சயீத் அவர்கள் அறிவித்தார்கள்: நாங்கள் இப்னு அப்பாஸ் (ரழி) அவர்களின் வீட்டில் இருந்தபோது, இப்னு அப்பாஸ் (ரழி) அவர்கள், "(என்னிடம் ஏதேனும்) கேள்வி கேளுங்கள்" என்று கூறினார்கள். நான் கூறினேன், "ஓ அபூ அப்பாஸ்! அல்லாஹ் என்னைத் தங்களுக்கு அர்ப்பணமாக்குவானாக! கூஃபாவில் நவ்ஃப் என்றழைக்கப்படும் ஒரு கதைசொல்லி இருக்கிறார்; அவர் (அல்-களிர் (அலை) அவர்களின் தோழர்) பனூ இஸ்ராயீலின் மூஸா (அலை) அல்ல என்று கூறுகிறார்." அம்ரைப் பொறுத்தவரை, அவர் என்னிடம் கூறினார், "இப்னு அப்பாஸ் (ரழி) அவர்கள், '(நவ்ஃப்) அல்லாஹ்வின் எதிரி பொய் சொன்னான்' என்று கூறினார்கள்." ஆனால் யஃலா என்னிடம் கூறினார், "இப்னு அப்பாஸ் (ரழி) அவர்கள் கூறினார்கள், உபைய் பின் கஅப் (ரழி) அவர்கள் கூறினார்கள், அல்லாஹ்வின் தூதர் (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள், 'ஒருமுறை அல்லாஹ்வின் தூதரான மூஸா (அலை) அவர்கள் மக்களுக்குப் பிரசங்கம் செய்தார்கள், அவர்களின் கண்கள் கண்ணீர் சிந்தும் வரையிலும், அவர்களின் இதயங்கள் இளகும் வரையிலும், அதன் பிறகு அவர்கள் தமது பிரசங்கத்தை முடித்தார்கள். அப்போது ஒரு மனிதர் மூஸா (அலை) அவர்களிடம் வந்து, 'அல்லாஹ்வின் தூதரே! பூமியில் தங்களை விட அதிக ஞானம் உடையவர் யாராவது இருக்கிறார்களா?' என்று கேட்டார். மூஸா (அலை) அவர்கள், 'இல்லை' என்று பதிலளித்தார்கள். எனவே அல்லாஹ் அவரை (மூஸா (அலை) அவர்களை) கண்டித்தான், ஏனெனில் அவர் எல்லா ஞானத்தையும் அல்லாஹ்விடம் சாட்டவில்லை. (அல்லாஹ்வின் சார்பாக) கூறப்பட்டது, 'ஆம், (உம்மை விட அதிக ஞானம் உடைய நமது அடிமை ஒருவர் இருக்கிறார்).' மூஸா (அலை) அவர்கள், 'என் இறைவனே! அவர் எங்கே இருக்கிறார்?' என்று கேட்டார்கள். அல்லாஹ் கூறினான், 'இரு கடல்களின் சங்கமத்தில்.' மூஸா (அலை) அவர்கள், 'என் இறைவனே! அந்த இடத்தை நான் அடையாளம் கண்டுகொள்ளும் ஒரு அடையாளத்தை எனக்குச் சொல்' என்று கேட்டார்கள்.' " அம்ர் என்னிடம் கூறினார், அல்லாஹ் கூறினான், "மீன் உம்மை விட்டு எங்கே பிரிகிறதோ அதுவே அந்த இடம்." யஃலா என்னிடம் கூறினார், "அல்லாஹ் (மூஸா (அலை) அவர்களிடம்) கூறினான், 'ஒரு இறந்த மீனை எடுத்துக்கொள் (அது உயிர் பெறும் இடமே உமது இலக்காக இருக்கும்).' " எனவே மூஸா (அலை) அவர்கள் ஒரு மீனை எடுத்து ஒரு கூடையில் வைத்து, தம்முடைய இளைஞனான பணியாளரிடம், "இந்த மீன் உம்மை விட்டுப் பிரிந்தவுடன் எனக்குத் தெரிவிக்க வேண்டும் என்பதைத் தவிர, நான் உமக்கு சிரமம் கொடுக்க விரும்பவில்லை" என்று கூறினார்கள். அவர் (மூஸா (அலை) அவர்களிடம்) கூறினார், "தாங்கள் அதிகமாக எதையும் கேட்கவில்லை." அது அல்லாஹ் குறிப்பிட்டதைப் போன்றது: 'மூஸா தம் பணியாளரிடம் கூறியதை (நினைவுகூருங்கள்).... ' (18:60) யூஷா பின் நூன். (சயீத் அவர்கள் அதைக் கூறவில்லை). நபி (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள், "பணியாளர் ஒரு பாறையின் நிழலில் ஈரமான இடத்தில் இருந்தபோது, மூஸா (அலை) அவர்கள் தூங்கிக்கொண்டிருந்தபோது மீன் (உயிருடன்) நழுவிச் சென்றது. அவருடைய பணியாளர் (தனக்குத்தானே) கூறினார், "நான் அவரை எழுப்ப மாட்டேன்," ஆனால் அவர் (மூஸா (அலை)) எழுந்தபோது, அவர் (பணியாளர்) அவருக்குச் சொல்ல மறந்துவிட்டார். மீன் நழுவி கடலுக்குள் சென்றது. மீன் இருந்த இடத்தில் அல்லாஹ் கடலின் ஓட்டத்தை நிறுத்தினான், அதனால் அதன் தடம் ஒரு பாறையில் செய்யப்பட்டது போல் தெரிந்தது. அம்ர் தமது இரு கட்டைவிரல்களாலும் ஆள்காட்டி விரல்களாலும் ஒரு துளையை உருவாக்கி என்னிடம், "இதுபோல, அதன் தடம் பாறையில் செய்யப்பட்டது போல" என்று கூறினார். மூஸா (அலை) அவர்கள், "நமது இந்தப் பயணத்தில் நாம் மிகுந்த சோர்வை அடைந்துள்ளோம்" என்று கூறினார்கள். (இது சயீத் அவர்களால் அறிவிக்கப்படவில்லை). பின்னர் அவர்கள் திரும்பி வந்து அல்-களிர் (அலை) அவர்களைக் கண்டார்கள். உஸ்மான் பின் அபீ சுலைமான் என்னிடம் கூறினார், (அவர்கள் அவரை) கடலின் நடுவில் ஒரு பச்சைக் கம்பளத்தின் மீது கண்டார்கள். அல்-களிர் (அலை) அவர்கள் தமது ஆடையால் போர்த்தப்பட்டிருந்தார்கள், அதன் ஒரு முனை அவர்களின் கால்களுக்குக் கீழேயும் மறுமுனை அவர்களின் தலைக்குக் கீழேயும் இருந்தது. மூஸா (அலை) அவர்கள் முகமன் கூறியபோது, அவர் தமது முகத்தைத் திறந்து ஆச்சரியத்துடன், 'என் தேசத்தில் இப்படி ஒரு முகமன் உண்டா? நீங்கள் யார்?' என்று கேட்டார். மூஸா (அலை) அவர்கள், 'நான் மூஸா' என்றார்கள். அல்-களிர் (அலை) அவர்கள், 'நீங்கள் பனூ இஸ்ராயீலின் மூஸாவா?' என்று கேட்டார்கள். மூஸா (அலை) அவர்கள், 'ஆம்' என்றார்கள். அல்-களிர் (அலை) அவர்கள், "உங்களுக்கு என்ன வேண்டும்?" என்று கேட்டார்கள். மூஸா (அலை) அவர்கள், 'உங்களுக்குக் கற்பிக்கப்பட்ட சத்தியத்திலிருந்து எனக்குக் கற்பிப்பதற்காக நான் உங்களிடம் வந்தேன்' என்றார்கள். அல்-களிர் (அலை) அவர்கள் கூறினார்கள், 'ஓ மூஸா! தவ்ராத் உம் கைகளில் இருப்பதும், வஹீ (இறைச்செய்தி) உம்மிடம் வருவதும் உமக்குப் போதுமானதாக இல்லையா? நிச்சயமாக, என்னிடம் ஒரு ஞானம் இருக்கிறது, அதை நீர் கற்கக்கூடாது, உம்மிடம் ஒரு ஞானம் இருக்கிறது, அதை நான் கற்கக்கூடாது.' அந்த நேரத்தில் ஒரு பறவை தனது அலகால் கடலிலிருந்து (சிறிது நீரை) எடுத்தது: அல்-களிர் (அலை) அவர்கள் பின்னர் கூறினார்கள், 'அல்லாஹ்வின் மீது ஆணையாக, அல்லாஹ்வின் ஞானத்திற்கு முன்னால் எனது ஞானமும் உமது ஞானமும் இந்தப் பறவை கடலிலிருந்து தனது அலகால் எடுத்ததைப் போன்றதுதான்.' அவர்கள் படகில் ஏறியபோது (18:71) வரை. இந்தக் கடற்கரையிலிருந்து மறு கடற்கரைக்கு மக்களை ஏற்றிச் செல்லப் பயன்படும் ஒரு சிறிய படகை அவர்கள் கண்டார்கள். படகோட்டிகள் அல்-களிர் (அலை) அவர்களை அடையாளம் கண்டுகொண்டு, 'அல்லாஹ்வின் இறையச்சமுள்ள அடிமை' என்றனர். (நாங்கள் சயீத் அவர்களிடம் "அது களிர் (அலை) அவர்களா?" என்று கேட்டோம். அவர்கள் "ஆம்" என்றார்கள்.) படகோட்டிகள், 'நாங்கள் கட்டணம் வாங்கிக்கொண்டு அவரை படகில் ஏற்ற மாட்டோம்' என்றனர். அல்-களிர் (அலை) அவர்கள் படகை ஓட்டையிட்டார்கள், பின்னர் ஒரு மரத்துண்டால் அந்த ஓட்டையை அடைத்தார்கள். மூஸா (அலை) அவர்கள், 'இந்தப் மக்களை மூழ்கடிப்பதற்காகவா இதை ஓட்டையிட்டீர்? நிச்சயமாக, நீர் ஒரு பயங்கரமான செயலைச் செய்துவிட்டீர். (18:71)' என்றார்கள். (முஜாஹித் அவர்கள் கூறினார்கள். "மூஸா (அலை) அவர்கள் ஆட்சேபனையாக அவ்வாறு கூறினார்கள்.") அல்-களிர் (அலை) அவர்கள், 'உம்மால் என்னுடன் பொறுமையாக இருக்க முடியாது என்று நான் சொல்லவில்லையா?' (18:72) என்றார்கள். மூஸா (அலை) அவர்களின் முதல் கேள்வி மறதியால் செய்யப்பட்டது, இரண்டாவது அவரை ஒரு நிபந்தனையுடன் கட்டுப்படுத்தியது, மூன்றாவது வேண்டுமென்றே செய்யப்பட்டது. மூஸா (அலை) அவர்கள், 'நான் மறந்ததற்காக என்னைக் கணக்கில் கொள்ளாதீர், (உம்முடனான) என் விஷயத்தில் என் மீது கடுமையாக நடந்து கொள்ளாதீர்.' (18:73) என்றார்கள். (பின்னர்) அவர்கள் ஒரு சிறுவனைக் கண்டார்கள், அல்-களிர் (அலை) அவர்கள் அவனைக் கொன்றார்கள். யஃலா கூறினார்: சயீத் அவர்கள் கூறினார்கள், 'அவர்கள் சிறுவர்கள் விளையாடுவதைக் கண்டார்கள், அல்-களிர் (அலை) அவர்கள் ஒரு அழகான காஃபிர் சிறுவனைப் பிடித்து, அவனைக் கீழே கிடத்தி, பின்னர் கத்தியால் அவனைக் கொன்றார்கள்.' மூஸா (அலை) அவர்கள், 'யாரையும் கொல்லாத ஒரு அப்பாவி உயிரை நீர் கொன்றுவிட்டீரா?' (18:74) என்றார்கள். பின்னர் அவர்கள் முன்னேறிச் சென்று, இடிந்து விழும் நிலையில் இருந்த ஒரு சுவரைக் கண்டார்கள், அல்-களிர் (அலை) அவர்கள் அதை நேராக்கினார்கள். சயீத் அவர்கள் தமது கையை இவ்வாறு அசைத்துக் காட்டிக் கூறினார்கள், 'அல்-களிர் (அலை) அவர்கள் தமது கையை உயர்த்தினார்கள், சுவர் நேராகியது.' யஃலா கூறினார், 'சயீத் அவர்கள் கூறியதாக நான் நினைக்கிறேன், 'அல்-களிர் (அலை) அவர்கள் தமது கையால் சுவரைத் தொட்டார்கள், அது நேராகியது (மூஸா (அலை) அவர்கள் அல்-களிர் (அலை) அவர்களிடம்), 'நீர் விரும்பியிருந்தால், அதற்குக் கூலி வாங்கியிருக்கலாம்' என்றார்கள்.' சயீத் அவர்கள், 'நாம் சாப்பிட்டிருக்கக்கூடிய கூலி' என்றார்கள். மேலும் அவர்களுக்கு (முன்னால்) கோபங்கொண்ட ஒரு மன்னன் இருந்தான்" (18:79). மேலும் அவர்களுக்கு முன்னால் இருந்தான். இப்னு அப்பாஸ் (ரழி) அவர்கள் ஓதினார்கள்: 'அவர்களுக்கு முன்னால் (ஒரு) மன்னன் இருந்தான்.' சயீத் அவர்களைத் தவிர வேறு ஒருவரின் அறிவிப்பின்படி, அந்த மன்னன் ஹுதாத் பின் புதாத் ஆவான் என்று கூறப்படுகிறது. அந்தச் சிறுவன் ஹைசூர் என்று அழைக்கப்பட்டான் என்று அவர்கள் கூறுகிறார்கள். 'ஒவ்வொரு கப்பலையும் பலவந்தமாகப் பறிமுதல் செய்யும் ஒரு மன்னன். (18:79)' ஆகவே, அந்தக் கப்பல் அவனைக் கடந்து சென்றால், அதன் குறைபாட்டின் காரணமாக அவன் அதை விட்டுவிடுவான் என்றும், அவர்கள் கடந்து சென்ற பிறகு அவர்கள் அதை சரிசெய்து அதிலிருந்து பயனடைவார்கள் என்றும் நான் விரும்பினேன். சிலர் அந்த ஓட்டையை ஒரு பாட்டிலால் அடைத்ததாகவும், சிலர் தாரால் அடைத்ததாகவும் கூறினார்கள். 'அவனுடைய பெற்றோர் விசுவாசிகளாக இருந்தனர், அவன் (சிறுவன்) ஒரு அவிசுவாசியாக இருந்தான், அவன் பிடிவாதமான கலகம் மற்றும் அவிசுவாசத்தால் அவர்களை ஒடுக்கிவிடுவானோ என்று நாங்கள் (களிர் (அலை)) அஞ்சினோம்.' (18:80) (அதாவது, அவன் மீதான அவர்களின் அன்பு அவனை அவனது மார்க்கத்தில் பின்பற்றும்படி அவர்களைத் தூண்டும், 'எனவே நாங்கள் (களிர் (அலை)) அவர்களின் இறைவன் அவனை அவர்களுக்கு மாற்றாக நேர்மையில் சிறந்தவனாகவும், கருணைக்கு நெருக்கமானவனாகவும் மாற்றித் தர வேண்டும் என்று விரும்பினோம்' (18:81). இது மூஸா (அலை) அவர்களின் கூற்றுக்கு பதிலடியாக இருந்தது: நீர் ஒரு அப்பாவி உயிரைக் கொன்றுவிட்டீரா?'? (18:74). 'கருணைக்கு நெருக்கமானவன்' என்பதன் பொருள், களிர் (அலை) கொன்ற முந்தையவனை விட அவர்கள் இவனிடம் அதிக கருணையுடன் இருப்பார்கள் என்பதாகும். சயீத் அவர்களைத் தவிர மற்றவர்கள், அவர்களுக்கு ஒரு பெண் குழந்தையால் ஈடுசெய்யப்பட்டதாகக் கூறினார்கள். தாவூத் பின் அபீ ஆஸிம் அவர்கள் ஒன்றுக்கு மேற்பட்டவர்களின் அறிவிப்பின்படி, இந்த அடுத்த குழந்தை ஒரு பெண் குழந்தை என்று கூறினார்கள்.

ஹதீஸ் தரம் : ஸஹீஹ்
صحيح
4727ஸஹீஹுல் புகாரி
حَدَّثَنِي قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ، قَالَ حَدَّثَنِي سُفْيَانُ بْنُ عُيَيْنَةَ، عَنْ عَمْرِو بْنِ دِينَارٍ، عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ، قَالَ قُلْتُ لاِبْنِ عَبَّاسٍ إِنَّ نَوْفًا الْبَكَالِيَّ يَزْعُمُ أَنَّ مُوسَى بَنِي إِسْرَائِيلَ لَيْسَ بِمُوسَى الْخَضِرِ‏.‏ فَقَالَ كَذَبَ عَدُوُّ اللَّهِ حَدَّثَنَا أُبَىُّ بْنُ كَعْبٍ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ ‏"‏ قَامَ مُوسَى خَطِيبًا فِي بَنِي إِسْرَائِيلَ فَقِيلَ لَهُ أَىُّ النَّاسِ أَعْلَمُ قَالَ أَنَا، فَعَتَبَ اللَّهُ عَلَيْهِ، إِذْ لَمْ يَرُدَّ الْعِلْمَ إِلَيْهِ، وَأَوْحَى إِلَيْهِ بَلَى عَبْدٌ مِنْ عِبَادِي بِمَجْمَعِ الْبَحْرَيْنِ، هُوَ أَعْلَمُ مِنْكَ قَالَ أَىْ رَبِّ كَيْفَ السَّبِيلُ إِلَيْهِ قَالَ تَأْخُذُ حُوتًا فِي مِكْتَلٍ فَحَيْثُمَا فَقَدْتَ الْحُوتَ فَاتَّبِعْهُ قَالَ فَخَرَجَ مُوسَى، وَمَعَهُ فَتَاهُ يُوشَعُ بْنُ نُونٍ، وَمَعَهُمَا الْحُوتُ حَتَّى انْتَهَيَا إِلَى الصَّخْرَةِ، فَنَزَلاَ عِنْدَهَا قَالَ فَوَضَعَ مُوسَى رَأْسَهُ فَنَامَ ـ قَالَ سُفْيَانُ وَفِي حَدِيثِ غَيْرِ عَمْرٍو قَالَ ـ وَفِي أَصْلِ الصَّخْرَةِ عَيْنٌ يُقَالُ لَهَا الْحَيَاةُ لاَ يُصِيبُ مِنْ مَائِهَا شَىْءٌ إِلاَّ حَيِيَ، فَأَصَابَ الْحُوتَ مِنْ مَاءِ تِلْكَ الْعَيْنِ، قَالَ فَتَحَرَّكَ، وَانْسَلَّ مِنَ الْمِكْتَلِ، فَدَخَلَ الْبَحْرَ فَلَمَّا اسْتَيْقَظَ مُوسَى ‏{‏قَالَ لِفَتَاهُ آتِنَا غَدَاءَنَا‏}‏ الآيَةَ قَالَ وَلَمْ يَجِدِ النَّصَبَ حَتَّى جَاوَزَ مَا أُمِرَ بِهِ، قَالَ لَهُ فَتَاهُ يُوشَعُ بْنُ نُونٍ ‏{‏أَرَأَيْتَ إِذْ أَوَيْنَا إِلَى الصَّخْرَةِ فَإِنِّي نَسِيتُ الْحُوتَ‏}‏ الآيَةَ قَالَ فَرَجَعَا يَقُصَّانِ فِي آثَارِهِمَا، فَوَجَدَا فِي الْبَحْرِ كَالطَّاقِ مَمَرَّ الْحُوتِ، فَكَانَ لِفَتَاهُ عَجَبًا، وَلِلْحُوتِ سَرَبًا قَالَ فَلَمَّا انْتَهَيَا إِلَى الصَّخْرَةِ، إِذْ هُمَا بِرَجُلٍ مُسَجًّى بِثَوْبٍ، فَسَلَّمَ عَلَيْهِ مُوسَى قَالَ وَأَنَّى بِأَرْضِكَ السَّلاَمُ فَقَالَ أَنَا مُوسَى‏.‏ قَالَ مُوسَى بَنِي إِسْرَائِيلَ قَالَ نَعَمْ هَلْ أَتَّبِعُكَ عَلَى أَنْ تُعَلِّمَنِي مِمَّا عُلِّمْتَ رَشَدًا‏.‏ قَالَ لَهُ الْخَضِرُ يَا مُوسَى إِنَّكَ عَلَى عِلْمٍ مِنْ عِلْمِ اللَّهِ عَلَّمَكَهُ اللَّهُ لاَ أَعْلَمُهُ، وَأَنَا عَلَى عِلْمٍ مِنْ عِلْمِ اللَّهِ عَلَّمَنِيهِ اللَّهُ لاَ تَعْلَمُهُ‏.‏ قَالَ بَلْ أَتَّبِعُكَ‏.‏ قَالَ فَإِنِ اتَّبَعْتَنِي فَلاَ تَسْأَلْنِي عَنْ شَىْءٍ حَتَّى أُحْدِثَ لَكَ مِنْهُ ذِكْرًا، فَانْطَلَقَا يَمْشِيَانِ عَلَى السَّاحِلِ فَمَرَّتْ بِهِمَا سَفِينَةٌ فَعُرِفَ الْخَضِرُ فَحَمَلُوهُمْ فِي سَفِينَتِهِمْ بِغَيْرِ نَوْلٍ ـ يَقُولُ بِغَيْرِ أَجْرٍ ـ فَرَكِبَا السَّفِينَةَ قَالَ وَوَقَعَ عُصْفُورٌ عَلَى حَرْفِ السَّفِينَةِ، فَغَمَسَ مِنْقَارَهُ الْبَحْرَ فَقَالَ الْخَضِرُ لِمُوسَى مَا عِلْمُكَ وَعِلْمِي وَعِلْمُ الْخَلاَئِقِ فِي عِلْمِ اللَّهِ إِلاَّ مِقْدَارُ مَا غَمَسَ هَذَا الْعُصْفُورُ مِنْقَارَهُ قَالَ فَلَمْ يَفْجَأْ مُوسَى، إِذْ عَمَدَ الْخَضِرُ إِلَى قَدُومٍ فَخَرَقَ السَّفِينَةَ، فَقَالَ لَهُ مُوسَى قَوْمٌ حَمَلُونَا بِغَيْرِ نَوْلٍ، عَمَدْتَ إِلَى سَفِينَتِهِمْ فَخَرَقْتَهَا ‏{‏لِتُغْرِقَ أَهْلَهَا لَقَدْ جِئْتَ‏}‏ الآيَةَ فَانْطَلَقَا إِذَا هُمَا بِغُلاَمٍ يَلْعَبُ مَعَ الْغِلْمَانِ، فَأَخَذَ الْخَضِرُ بِرَأْسِهِ فَقَطَعَهُ‏.‏ قَالَ لَهُ مُوسَى ‏{‏أَقَتَلْتَ نَفْسًا زَكِيَّةً بِغَيْرِ نَفْسٍ لَقَدْ جِئْتَ شَيْئًا نُكْرًا * قَالَ أَلَمْ أَقُلْ لَكَ إِنَّكَ لَنْ تَسْتَطِيعَ مَعِيَ صَبْرًا‏}‏ إِلَى قَوْلِهِ ‏{‏فَأَبَوْا أَنْ يُضَيِّفُوهُمَا فَوَجَدَا فِيهَا جِدَارًا يُرِيدُ أَنْ يَنْقَضَّ‏}‏ فَقَالَ بِيَدِهِ هَكَذَا فَأَقَامَهُ، فَقَالَ لَهُ مُوسَى إِنَّا دَخَلْنَا هَذِهِ الْقَرْيَةَ، فَلَمْ يُضَيِّفُونَا وَلَمْ يُطْعِمُونَا، لَوْ شِئْتَ لاَتَّخَذْتَ عَلَيْهِ أَجْرًا‏.‏ قَالَ هَذَا فِرَاقُ بَيْنِي وَبَيْنِكَ سَأُنَبِّئُكَ بِتَأْوِيلِ مَا لَمْ تَسْتَطِعْ عَلَيْهِ صَبْرًا‏.‏ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ‏"‏ وَدِدْنَا أَنَّ مُوسَى صَبَرَ حَتَّى يُقَصَّ عَلَيْنَا مِنْ أَمْرِهِمَا ‏"‏‏.‏ قَالَ وَكَانَ ابْنُ عَبَّاسٍ يَقْرَأُ وَكَانَ أَمَامَهُمْ مَلِكٌ يَأْخُذُ كُلَّ سَفِينَةٍ صَالِحَةٍ غَصْبًا، وَأَمَّا الْغُلاَمُ فَكَانَ كَافِرًا‏.‏
ஸயீத் பின் ஜுபைர் (ரழி) அவர்கள் அறிவித்தார்கள்:
நான் இப்னு அப்பாஸ் (ரழி) அவர்களிடம், “நவ்ஃப் அல்-பகாலீ என்பவர், பனீ இஸ்ராயீலின் மூஸா (அலை) அவர்கள், அல்-களிர் (அலை) அவர்களின் தோழரான மூஸா (அலை) அல்லர் என்று கூறுகிறார்” என்று கூறினேன். இப்னு அப்பாஸ் (ரழி) அவர்கள், “அல்லாஹ்வின் எதிரி பொய் சொல்கிறான்!” என்று கூறினார்கள். உபை பின் கஅப் (ரழி) அவர்கள் எங்களுக்கு அறிவித்தார்கள், அல்லாஹ்வின் தூதர் (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள், 'மூஸா (அலை) அவர்கள் பனீ இஸ்ராயீலர்களுக்கு முன்பாக ஒரு சொற்பொழிவு நிகழ்த்த எழுந்தார்கள், அப்போது அவர்களிடம், ‘மக்களில் மிகவும் கற்றறிந்தவர் யார்?’ என்று கேட்கப்பட்டது.' மூஸா (அலை) அவர்கள், ‘நான் (தான் மிகவும் கற்றறிந்தவன்)’ என்று பதிலளித்தார்கள். அல்லாஹ் பின்னர் மூஸா (அலை) அவர்களைக் கண்டித்தான், ஏனெனில் அவர்கள் எல்லா அறிவையும் அல்லாஹ்வுக்கு மட்டுமே உரியதாகக் கூறவில்லை. (பின்னர்) வஹீ (இறைச்செய்தி) வந்தது:-- ‘ஆம், இரண்டு கடல்களின் சங்கமத்தில் நமது அடிமைகளில் ஒருவர் உன்னை விட கற்றறிந்தவர் இருக்கிறார்.’ மூஸா (அலை) அவர்கள், ‘என் இறைவனே! நான் அவரை எப்படி சந்திக்க முடியும்?’ என்று கேட்டார்கள். அல்லாஹ் கூறினான், ‘ஒரு மீனை ஒரு கூடையில் எடுத்துக்கொள், மீன் எங்கு தொலைந்து போகிறதோ, அதைப் பின்தொடர்ந்து செல் (அந்த இடத்தில் நீ அவரைக் காண்பாய்).’ ஆகவே, மூஸா (அலை) அவர்கள் தங்கள் உதவியாளர் யூஷா பின் நூன் (அலை) அவர்களுடன் புறப்பட்டார்கள், அவர்கள் ஒரு மீனை எடுத்துக்கொண்டு ஒரு பாறையை அடையும் வரை சென்று அங்கே ஓய்வெடுத்தார்கள். மூஸா (அலை) அவர்கள் தலையைக் சாய்த்து உறங்கினார்கள். (ஸுஃப்யான், ஒரு துணை அறிவிப்பாளர், அம்ர் அல்லாத ஒருவர் கூறினார் என்று கூறினார்) ‘அந்தப் பாறையில் ‘அல்-ஹயாத்’ என்றழைக்கப்படும் ஒரு நீரூற்று இருந்தது, அதன் தண்ணீரைத் தொட்ட எவரும் உயிர் பெற்றனர்.’ ஆகவே, அந்த நீரூற்றின் சிறிதளவு நீர் அந்த மீனின் மீது பட்டது, அதனால் அது அசைந்து கூடையிலிருந்து நழுவி கடலுக்குள் சென்றது. மூஸா (அலை) அவர்கள் எழுந்தபோது, தங்கள் உதவியாளரிடம், ‘எங்கள் காலை உணவைக் கொண்டு வா’ 18:62 என்று கேட்டார்கள். அறிவிப்பாளர் மேலும் கூறினார்: மூஸா (அலை) அவர்கள் கவனிக்க கட்டளையிடப்பட்ட இடத்தைக் கடந்த பின்னரே சோர்வடையவில்லை. அவரது உதவியாளர் யூஷா பின் நூன் (அலை) அவர்கள் அவரிடம், ‘நாம் பாறைக்குச் சென்றபோது (என்ன நடந்தது) உங்களுக்கு நினைவிருக்கிறதா? நான் உண்மையில் மீனை (பற்றி) மறந்துவிட்டேன் ...’ 18:63 என்று கூறினார்கள். அறிவிப்பாளர் மேலும் கூறினார்: எனவே அவர்கள் தங்கள் கால்தடங்களைப் பின்தொடர்ந்து திரும்பி வந்தார்கள், பின்னர் அவர்கள் கடலில், மீனின் பாதை ஒரு சுரங்கம் போல இருப்பதைக் கண்டார்கள். ஆகவே, அவரது உதவியாளருக்கு அது ஒரு ஆச்சரியமான நிகழ்வாக இருந்தது, மீனுக்கு ஒரு சுரங்கப்பாதை இருந்தது. அவர்கள் பாறையை அடைந்தபோது, ஆடையால் மூடப்பட்டிருந்த ஒரு மனிதரைக் கண்டார்கள். மூஸா (அலை) அவர்கள் அவருக்கு ஸலாம் கூறினார்கள். அந்த மனிதர் ஆச்சரியத்துடன், ‘உங்கள் தேசத்தில் இப்படி ஒரு வாழ்த்து இருக்கிறதா?’ என்று கேட்டார். மூஸா (அலை) அவர்கள், ‘நான் மூஸா’ என்று கூறினார்கள். அந்த மனிதர், ‘பனீ இஸ்ராயீலின் மூஸாவா?’ என்று கேட்டார். மூஸா (அலை) அவர்கள், ‘ஆம்’ என்று கூறி, ‘உங்களுக்குக் கற்பிக்கப்பட்ட அறிவிலிருந்து எனக்கு எதையாவது கற்பிப்பதற்காக நான் உங்களைப் பின்தொடரலாமா?’ 18:66 என்று கேட்டார்கள். அல்-களிர் (அலை) அவர்கள் அவரிடம், ‘ஓ மூஸா! அல்லாஹ் உங்களுக்குக் கற்பித்த அல்லாஹ்வின் அறிவிலிருந்து சில உங்களிடம் உள்ளன, அவை எனக்குத் தெரியாது; அல்லாஹ் எனக்குக் கற்பித்த அல்லாஹ்வின் அறிவிலிருந்து சில என்னிடம் உள்ளன, அவை உங்களுக்குத் தெரியாது’ என்று கூறினார்கள். மூஸா (அலை) அவர்கள், ‘ஆனால் நான் உங்களைப் பின்தொடர்வேன்’ என்று கூறினார்கள். அல்-களிர் (அலை) அவர்கள், ‘அப்படியானால், நீங்கள் என்னைப் பின்தொடர்ந்தால், நானே அதைப் பற்றி உங்களிடம் பேசும் வரை எதைப் பற்றியும் என்னிடம் கேள்வி கேட்காதீர்கள்.’ 18:70 என்று கூறினார்கள். அதன்பிறகு இருவரும் கடற்கரையோரமாகச் சென்றார்கள். அவர்களைக் கடந்து ஒரு படகு சென்றது, அதன் குழுவினர் அல்-களிர் (அலை) அவர்களை அடையாளம் கண்டுகொண்டு அவர்களை இலவசமாக கப்பலில் ஏற்றிக்கொண்டனர். ஆகவே அவர்கள் இருவரும் கப்பலில் ஏறினார்கள். ஒரு சிட்டுக்குருவி வந்து படகின் ஓரத்தில் அமர்ந்து கடலில் தன் அலகை நனைத்தது. அல்-களிர் (அலை) அவர்கள் மூஸா (அலை) அவர்களிடம், ‘என்னுடைய அறிவும் உங்களுடைய அறிவும் எல்லா படைப்புகளின் அறிவும் அல்லாஹ்வின் அறிவோடு ஒப்பிடும்போது இந்த சிட்டுக்குருவியின் அலகால் எடுக்கப்பட்ட நீரை விட அதிகமாக இல்லை’ என்று கூறினார்கள். பின்னர் அல்-களிர் (அலை) அவர்கள் ஒரு கோடரியை எடுத்து படகைத் துளையிட்ட செயலைக் கண்டு மூஸா (அலை) அவர்கள் திடுக்கிட்டார்கள். மூஸா (அலை) அவர்கள் அவரிடம், ‘இந்த மக்கள் எங்களுக்கு இலவசமாக பயணம் செய்ய உதவினார்கள், ஆனால் நீங்கள் வேண்டுமென்றே அவர்களை மூழ்கடிப்பதற்காக அவர்களின் படகைத் துளையிட்டுவிட்டீர்கள். நிச்சயமாக நீங்கள்...’ 18:71 என்று கூறினார்கள். பின்னர் அவர்கள் இருவரும் மேலும் சென்றார்கள், மற்ற சிறுவர்களுடன் விளையாடிக்கொண்டிருந்த ஒரு சிறுவனைக் கண்டார்கள். அல்-களிர் (அலை) அவர்கள் அவனைத் தலையைப் பிடித்து அதைக் துண்டித்துவிட்டார்கள். மூஸா (அலை) அவர்கள் அவரிடம், ‘யாரையும் கொல்லாத ஒரு அப்பாவி ஆன்மாவை நீங்கள் கொன்றுவிட்டீர்களா? நிச்சயமாக நீங்கள் ஒரு சட்டவிரோதமான செயலைச் செய்துள்ளீர்கள்! ’ 18:74 என்று கூறினார்கள். அவர் கூறினார்கள், “நான் உங்களிடம் சொல்லவில்லையா, நீங்கள் என்னுடன் பொறுமையாக இருக்க முடியாது என்று... ஆனால் அவர்கள் அவர்களை விருந்தினர்களாக உபசரிக்க மறுத்துவிட்டனர். அங்கே அவர்கள் இடிந்து விழும் நிலையில் ஒரு சுவரைக் கண்டார்கள்.’ 18:75-77 அல்-களிர் (அலை) அவர்கள் இவ்வாறு தன் கையை அசைத்து அதை நிமிர்த்தி (சரிசெய்தார்கள்). மூஸா (அலை) அவர்கள் அவரிடம், ‘நாம் இந்த ஊருக்குள் நுழைந்தபோது, அவர்கள் எங்களுக்கு விருந்தோம்பல் அளிக்கவுமில்லை, உணவளிக்கவுமில்லை; நீங்கள் விரும்பியிருந்தால், அதற்குக் கூலி வாங்கியிருக்கலாம்’ என்று கூறினார்கள். அல்- களிர் (அலை) அவர்கள், ‘இதுதான் உங்களுக்கும் எனக்கும் இடையிலான பிரிவு. நீங்கள் பொறுமையாக இருக்க முடியாத (அந்த விஷயங்களின்) விளக்கத்தை நான் உங்களுக்குச் சொல்வேன்.’...18:78 என்று கூறினார்கள். அல்லாஹ்வின் தூதர் (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள், ‘மூஸா (அலை) அவர்கள் இன்னும் பொறுமையாக இருந்திருக்க வேண்டும் என்று நாங்கள் விரும்பினோம், அதனால் அவன் (அல்லாஹ்) அவர்களுடைய கதையைப் பற்றி எங்களுக்கு இன்னும் அதிகமாக விவரித்திருப்பான்.’ இப்னு அப்பாஸ் (ரழி) அவர்கள் ஓதுவார்கள்:-- ‘அவர்களுக்கு முன்னால் (முன்னே) ஒரு மன்னன் இருந்தான், அவன் ஒவ்வொரு (பயன்படுத்தக்கூடிய) படகையும் பலவந்தமாகப் பறிமுதல் செய்வான். 18:79 ... அந்தச் சிறுவனைப் பொறுத்தவரை அவன் ஒரு காஃபிராக இருந்தான்.’

அனஸ் இப்னு மாலிக் (ரழி) அவர்கள் அறிவிக்கிறார்கள், நபி (ஸல்) அவர்கள், "உங்களில் ஒருவர் தனக்கு விரும்புவதை தன் சகோதரனுக்கும் விரும்பாத வரை அவர் ஈமான் (நம்பிக்கை) கொண்டவர் ஆகமாட்டார்" என்று கூறினார்கள். மற்றொரு அறிவிப்பில், "என் உயிர் எவன் கைவசம் இருக்கிறதோ அவன் மீது சத்தியமாக, உங்களில் ஒருவர் தமக்கு விரும்புவதையே தம் (முஸ்லிம்) சகோதரருக்கும் விரும்பாதவரை, அவர் (முழுமையான) நம்பிக்கை கொண்டவர் ஆகமாட்டார்" (என்று கூறினார்கள்). மேலும், இப்ராஹீம் நபி (அலை) அவர்களிடம் ஈமானைப் பற்றிக் கேட்கப்பட்டபோது, அது "லா இலாஹ இல்லல்லாஹ்" என்று கூறினார்கள். அல்லாஹ் குர்ஆனில் கூறுகிறான், "உங்கள் இறைவன் ஒரே இறைவன்தான். அவனைத் தவிர (வணக்கத்திற்குரிய) வேறு இறைவன் இல்லை, அவன் அளவற்ற அருளாளன், நிகரற்ற அன்புடையோன்."

ஹதீஸ் தரம் : ஸஹீஹ்
صحيح
1763ஸஹீஹ் முஸ்லிம்
حَدَّثَنَا هَنَّادُ بْنُ السَّرِيِّ، حَدَّثَنَا ابْنُ الْمُبَارَكِ، عَنْ عِكْرِمَةَ بْنِ عَمَّارٍ، حَدَّثَنِي سِمَاكٌ، الْحَنَفِيُّ قَالَ سَمِعْتُ ابْنَ عَبَّاسٍ، يَقُولُ حَدَّثَنِي عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ، قَالَ لَمَّا كَانَ يَوْمُ بَدْرٍ ح وَحَدَّثَنَا زُهَيْرُ بْنُ حَرْبٍ - وَاللَّفْظُ لَهُ - حَدَّثَنَا عُمَرُ بْنُ يُونُسَ الْحَنَفِيُّ حَدَّثَنَا عِكْرِمَةُ بْنُ عَمَّارٍ حَدَّثَنِي أَبُو زُمَيْلٍ - هُوَ سِمَاكٌ الْحَنَفِيُّ - حَدَّثَنِي عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عَبَّاسٍ قَالَ حَدَّثَنِي عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ قَالَ لَمَّا كَانَ يَوْمُ بَدْرٍ نَظَرَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم إِلَى الْمُشْرِكِينَ وَهُمْ أَلْفٌ وَأَصْحَابُهُ ثَلاَثُمِائَةٍ وَتِسْعَةَ عَشَرَ رَجُلاً فَاسْتَقْبَلَ نَبِيُّ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم الْقِبْلَةَ ثُمَّ مَدَّ يَدَيْهِ فَجَعَلَ يَهْتِفُ بِرَبِّهِ ‏"‏ اللَّهُمَّ أَنْجِزْ لِي مَا وَعَدْتَنِي اللَّهُمَّ آتِ مَا وَعَدْتَنِي اللَّهُمَّ إِنْ تَهْلِكْ هَذِهِ الْعِصَابَةُ مِنْ أَهْلِ الإِسْلاَمِ لاَ تُعْبَدْ فِي الأَرْضِ ‏"‏ ‏.‏ فَمَازَالَ يَهْتِفُ بِرَبِّهِ مَادًّا يَدَيْهِ مُسْتَقْبِلَ الْقِبْلَةِ حَتَّى سَقَطَ رِدَاؤُهُ عَنْ مَنْكِبَيْهِ فَأَتَاهُ أَبُو بَكْرٍ فَأَخَذَ رِدَاءَهُ فَأَلْقَاهُ عَلَى مَنْكِبَيْهِ ثُمَّ الْتَزَمَهُ مِنْ وَرَائِهِ ‏.‏ وَقَالَ يَا نَبِيَّ اللَّهِ كَذَاكَ مُنَاشَدَتُكَ رَبَّكَ فَإِنَّهُ سَيُنْجِزُ لَكَ مَا وَعَدَكَ فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ ‏{‏ إِذْ تَسْتَغِيثُونَ رَبَّكُمْ فَاسْتَجَابَ لَكُمْ أَنِّي مُمِدُّكُمْ بِأَلْفٍ مِنَ الْمَلاَئِكَةِ مُرْدِفِينَ‏}‏ فَأَمَدَّهُ اللَّهُ بِالْمَلاَئِكَةِ ‏.‏ قَالَ أَبُو زُمَيْلٍ فَحَدَّثَنِي ابْنُ عَبَّاسٍ قَالَ بَيْنَمَا رَجُلٌ مِنَ الْمُسْلِمِينَ يَوْمَئِذٍ يَشْتَدُّ فِي أَثَرِ رَجُلٍ مِنَ الْمُشْرِكِينَ أَمَامَهُ إِذْ سَمِعَ ضَرْبَةً بِالسَّوْطِ فَوْقَهُ وَصَوْتَ الْفَارِسِ يَقُولُ أَقْدِمْ حَيْزُومُ ‏.‏ فَنَظَرَ إِلَى الْمُشْرِكِ أَمَامَهُ فَخَرَّ مُسْتَلْقِيًا فَنَظَرَ إِلَيْهِ فَإِذَا هُوَ قَدْ خُطِمَ أَنْفُهُ وَشُقَّ وَجْهُهُ كَضَرْبَةِ السَّوْطِ فَاخْضَرَّ ذَلِكَ أَجْمَعُ ‏.‏ فَجَاءَ الأَنْصَارِيُّ فَحَدَّثَ بِذَلِكَ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ ‏"‏ صَدَقْتَ ذَلِكَ مِنْ مَدَدِ السَّمَاءِ الثَّالِثَةِ ‏"‏ ‏.‏ فَقَتَلُوا يَوْمَئِذٍ سَبْعِينَ وَأَسَرُوا سَبْعِينَ ‏.‏ قَالَ أَبُو زُمَيْلٍ قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ فَلَمَّا أَسَرُوا الأُسَارَى قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم لأَبِي بَكْرٍ وَعُمَرَ ‏"‏ مَا تَرَوْنَ فِي هَؤُلاَءِ الأُسَارَى ‏"‏ ‏.‏ فَقَالَ أَبُو بَكْرٍ يَا نَبِيَّ اللَّهِ هُمْ بَنُو الْعَمِّ وَالْعَشِيرَةِ أَرَى أَنْ تَأْخُذَ مِنْهُمْ فِدْيَةً فَتَكُونُ لَنَا قُوَّةً عَلَى الْكُفَّارِ فَعَسَى اللَّهُ أَنْ يَهْدِيَهُمْ لِلإِسْلاَمِ ‏.‏ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ‏"‏ مَا تَرَى يَا ابْنَ الْخَطَّابِ ‏"‏ ‏.‏ قُلْتُ لاَ وَاللَّهِ يَا رَسُولَ اللَّهِ مَا أَرَى الَّذِي رَأَى أَبُو بَكْرٍ وَلَكِنِّي أَرَى أَنْ تُمَكِّنَّا فَنَضْرِبَ أَعْنَاقَهُمْ فَتُمَكِّنَ عَلِيًّا مِنْ عَقِيلٍ فَيَضْرِبَ عُنُقَهُ وَتُمَكِّنِّي مِنْ فُلاَنٍ - نَسِيبًا لِعُمَرَ - فَأَضْرِبَ عُنُقَهُ فَإِنَّ هَؤُلاَءِ أَئِمَّةُ الْكُفْرِ وَصَنَادِيدُهَا فَهَوِيَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم مَا قَالَ أَبُو بَكْرٍ وَلَمْ يَهْوَ مَا قُلْتُ فَلَمَّا كَانَ مِنَ الْغَدِ جِئْتُ فَإِذَا رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَأَبُو بَكْرٍ قَاعِدَيْنِ يَبْكِيَانِ قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَخْبِرْنِي مِنْ أَىِّ شَىْءٍ تَبْكِي أَنْتَ وَصَاحِبُكَ فَإِنْ وَجَدْتُ بُكَاءً بَكَيْتُ وَإِنْ لَمْ أَجِدْ بُكَاءً تَبَاكَيْتُ لِبُكَائِكُمَا ‏.‏ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ‏"‏ أَبْكِي لِلَّذِي عَرَضَ عَلَىَّ أَصْحَابُكَ مِنْ أَخْذِهِمُ الْفِدَاءَ لَقَدْ عُرِضَ عَلَىَّ عَذَابُهُمْ أَدْنَى مِنْ هَذِهِ الشَّجَرَةِ ‏"‏ ‏.‏ شَجَرَةٍ قَرِيبَةٍ مِنْ نَبِيِّ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ‏.‏ وَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ ‏{‏ مَا كَانَ لِنَبِيٍّ أَنْ يَكُونَ لَهُ أَسْرَى حَتَّى يُثْخِنَ فِي الأَرْضِ‏}‏ إِلَى قَوْلِهِ ‏{‏ فَكُلُوا مِمَّا غَنِمْتُمْ حَلاَلاً طَيِّبًا‏}‏ فَأَحَلَّ اللَّهُ الْغَنِيمَةَ لَهُمْ ‏.‏
`உமர் இப்னு அல்-கத்தாப் (ரழி) அவர்கள் கூறியதாவது:

பத்ருப் போர் நடந்த நாளன்று, அல்லாஹ்வின் தூதர் (ஸல்) அவர்கள் நிராகரிப்பாளர்களைப் பார்த்தார்கள், அவர்கள் ஆயிரம் பேர் இருந்தனர், அதே சமயம் அவர்களின் தோழர்கள் முன்னூற்று பத்தொன்பது பேராக இருந்தனர். நபி (ஸல்) அவர்கள் கிப்லாவை நோக்கி (தங்கள் முகத்தைத்) திருப்பினார்கள். பின்னர் அவர்கள் தங்கள் கரங்களை நீட்டி, தங்கள் இறைவனிடம் இவ்வாறு பிரார்த்திக்கத் தொடங்கினார்கள்: "யா அல்லாஹ், நீ எனக்கு வாக்களித்ததை நிறைவேற்றுவாயாக. யா அல்லாஹ், நீ எனக்கு வாக்களித்ததை வரச்செய்வாயாக. யா அல்லாஹ், முஸ்லிம்களின் இந்தச் சிறிய கூட்டம் அழிக்கப்பட்டால், இந்த பூமியில் நீ வணங்கப்பட மாட்டாய்." அவர்கள் தங்கள் கரங்களை நீட்டியவாறு, கிப்லாவை நோக்கியவாறு, தங்கள் இறைவனிடம் தொடர்ந்து பிரார்த்தனை செய்துகொண்டிருந்தார்கள், அவர்களின் மேலாடை தோள்களிலிருந்து நழுவி விழும் வரை. அப்போது அபூபக்கர் (ரழி) அவர்கள் அங்கே வந்து, அவர்களின் மேலாடையை எடுத்து அவர்களின் தோள்களில் போட்டார்கள். பின்னர் அவர்கள் பின்னாலிருந்து அவரை அணைத்துக்கொண்டு கூறினார்கள்: அல்லாஹ்வின் தூதரே (ஸல்), உங்கள் இறைவனிடம் நீங்கள் செய்த இந்த பிரார்த்தனை உங்களுக்குப் போதுமானது, அவன் உங்களுக்கு வாக்களித்ததை உங்களுக்கு நிறைவேற்றுவான். ஆகவே, மகிமையும் உயர்வும் மிக்க அல்லாஹ் வஹீ (இறைச்செய்தி) அருளினான் (குர்ஆன் வசனம்): "நீங்கள் உங்கள் இறைவனிடம் உதவி தேடியபோது, அவன் உங்கள் அழைப்புக்குப் பதிலளித்தான் (கூறி): தொடர்ச்சியாக வரும் ஆயிரம் வானவர்களைக் கொண்டு நான் உங்களுக்கு உதவுவேன்." ஆகவே, அல்லாஹ் வானவர்களைக் கொண்டு அவருக்கு உதவினான்.

அபூ ஸுமைல் அவர்கள் கூறினார்கள், இந்த ஹதீஸை இப்னு அப்பாஸ் (ரழி) அவர்கள் தங்களுக்கு அறிவித்தார்கள், அவர்கள் கூறினார்கள்: அன்றைய தினம் ஒரு முஸ்லிம் தனக்கு முன்னால் சென்றுகொண்டிருந்த ஒரு நிராகரிப்பாளரைத் துரத்திக்கொண்டிருந்தபோது, அவருக்கு மேலே சாட்டையின் சலசலப்பையும், சவாரி செய்பவரின் குரலையும் கேட்டார்: முன்னே செல், ஹைஸூம்! அவர் (இப்போது) மல்லாந்து விழுந்துகிடந்த அந்த இணைவைப்பாளரைப் பார்த்தார். அவர் அவனை (கவனமாகப்) பார்த்தபோது, அவனது மூக்கில் ஒரு தழும்பு இருப்பதையும், அவனது முகம் சாட்டையால் அடிக்கப்பட்டது போல கிழிக்கப்பட்டிருப்பதையும், அதன் விஷத்தால் அது பச்சை நிறமாக மாறியிருப்பதையும் கண்டார். ஒரு அன்சாரி (ரழி) அவர்கள் அல்லாஹ்வின் தூதர் (ஸல்) அவர்களிடம் வந்து இந்த (நிகழ்வை) அவர்களுக்கு விவரித்தார்கள். அவர்கள் (அல்லாஹ்வின் தூதர் (ஸல்)) கூறினார்கள்: நீங்கள் உண்மையைச் சொன்னீர்கள். இது மூன்றாவது வானத்திலிருந்து வந்த உதவி.

அன்றைய தினம் (அதாவது பத்ருப் போர் நாளன்று) முஸ்லிம்கள் எழுபது பேரைக் கொன்றார்கள், எழுபது பேரைச் சிறைப்பிடித்தார்கள். அல்லாஹ்வின் தூதர் (ஸல்) அவர்கள் அபூபக்கர் (ரழி) அவர்களிடமும் உமர் (ரழி) அவர்களிடமும் கூறினார்கள்: இந்த கைதிகளைப் பற்றி உங்கள் கருத்து என்ன? அபூபக்கர் (ரழி) அவர்கள் கூறினார்கள்: அவர்கள் நம்முடைய உறவினர்கள் மற்றும் சுற்றத்தார்கள். அவர்களிடமிருந்து பிணைத்தொகையைப் பெற்றுக்கொண்டு அவர்களை விடுதலை செய்ய வேண்டும் என்று நான் நினைக்கிறேன். இது நிராகரிப்பாளர்களுக்கு எதிராக நமக்கு ஒரு பலமாக இருக்கும். அல்லாஹ் அவர்களை இஸ்லாத்தின் பால் வழிநடத்தவும் கூடும். பின்னர் அல்லாஹ்வின் தூதர் (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள்: கத்தாபின் மகனே, உங்கள் கருத்து என்ன? அவர் (உமர் (ரழி)) கூறினார்கள்: அல்லாஹ்வின் தூதரே, நான் அபூபக்கர் (ரழி) அவர்களின் கருத்தைக் கொண்டிருக்கவில்லை. நாம் அவர்களின் தலைகளை வெட்டுவதற்காக அவர்களை நம்மிடம் ஒப்படைக்க வேண்டும் என்பது என் கருத்து. அகீலை அலி (ரழி) அவர்களிடம் ஒப்படையுங்கள், அவர்கள் அவனது தலையை வெட்டட்டும், இன்னின்ன உறவினரை என்னிடம் ஒப்படையுங்கள், நான் அவனது தலையை வெட்டுகிறேன். அவர்கள் நிராகரிப்பாளர்களின் தலைவர்கள் மற்றும் அவர்களில் உள்ள மூத்தவர்கள். அல்லாஹ்வின் தூதர் (ஸல்) அவர்கள் அபூபக்கர் (ரழி) அவர்களின் கருத்தை அங்கீகரித்தார்கள், நான் சொன்னதை அங்கீகரிக்கவில்லை.

மறுநாள் நான் அல்லாஹ்வின் தூதர் (ஸல்) அவர்களிடம் வந்தபோது, அவர்களும் அபூபக்கர் (ரழி) அவர்களும் கண்ணீர் விட்டு அழுதுகொண்டிருப்பதைக் கண்டேன். நான் கூறினேன்: அல்லாஹ்வின் தூதரே, நீங்களும் உங்கள் தோழரும் ஏன் கண்ணீர் விடுகிறீர்கள்? காரணத்தைச் சொல்லுங்கள். ஏனெனில் நான் அழுவேன், அல்லது குறைந்தபட்சம் உங்களுடன் அனுதாபத்தில் அழுவது போல் நடிப்பேன். அல்லாஹ்வின் தூதர் (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள்: (கைதிகளிடமிருந்து) பிணைத்தொகை வாங்கியதற்காக உங்கள் தோழர்களுக்கு நேர்ந்ததை நினைத்து நான் அழுகிறேன். அவர்கள் அனுபவிக்கவிருந்த வேதனை எனக்குக் காட்டப்பட்டது. அது இந்த மரத்தைப் போல எனக்கு அருகில் கொண்டுவரப்பட்டது. (அவர்கள் தங்களுக்கு அருகிலிருந்த ஒரு மரத்தைச் சுட்டிக்காட்டினார்கள்.) பின்னர் அல்லாஹ் இந்த வசனத்தை வஹீ (இறைச்செய்தி) அருளினான்: "நிராகரிப்பாளர்களின் பலம் நசுக்கப்படும் வரை ஒரு நபி கைதிகளைப் பிடிப்பது தகுதியானது அல்ல..." வசனத்தின் இறுதி வரை: "ஆகவே, போரில் கிடைத்த பொருட்களை உண்ணுங்கள், (அது) அனுமதிக்கப்பட்டதும் தூய்மையானதும் ஆகும். ஆகவே அல்லாஹ் அவர்களுக்கு போரில் கிடைத்த பொருட்களை அனுமதித்தான்."

ஹதீஸ் தரம் : ஸஹீஹ்
صحيح
2380 aஸஹீஹ் முஸ்லிம்
حَدَّثَنَا عَمْرُو بْنُ مُحَمَّدٍ النَّاقِدُ، وَإِسْحَاقُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ الْحَنْظَلِيُّ، وَعُبَيْدُ اللَّهِ بْنُ سَعِيدٍ،
وَمُحَمَّدُ بْنُ أَبِي عُمَرَ الْمَكِّيُّ كُلُّهُمْ عَنِ ابْنِ عُيَيْنَةَ، - وَاللَّفْظُ لاِبْنِ أَبِي عُمَرَ - حَدَّثَنَا سُفْيَانُ،
بْنُ عُيَيْنَةَ حَدَّثَنَا عَمْرُو بْنُ دِينَارٍ، عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ، قَالَ قُلْتُ لاِبْنِ عَبَّاسٍ إِنَّ نَوْفًا الْبِكَالِيَّ
يَزْعُمُ أَنَّ مُوسَى عَلَيْهِ السَّلاَمُ صَاحِبَ بَنِي إِسْرَائِيلَ لَيْسَ هُوَ مُوسَى صَاحِبَ الْخَضِرِ عَلَيْهِ
السَّلاَمُ ‏.‏ فَقَالَ كَذَبَ عَدُوُّ اللَّهِ سَمِعْتُ أُبَىَّ بْنَ كَعْبٍ يَقُولُ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه
وسلم يَقُولُ ‏"‏ قَامَ مُوسَى عَلَيْهِ السَّلاَمُ خَطِيبًا فِي بَنِي إِسْرَائِيلَ فَسُئِلَ أَىُّ النَّاسِ أَعْلَمُ
فَقَالَ أَنَا أَعْلَمُ ‏.‏ قَالَ فَعَتَبَ اللَّهُ عَلَيْهِ إِذْ لَمْ يَرُدَّ الْعِلْمَ إِلَيْهِ فَأَوْحَى اللَّهُ إِلَيْهِ أَنَّ عَبْدًا مِنْ
عِبَادِي بِمَجْمَعِ الْبَحْرَيْنِ هُوَ أَعْلَمُ مِنْكَ قَالَ مُوسَى أَىْ رَبِّ كَيْفَ لِي بِهِ فَقِيلَ لَهُ احْمِلْ حُوتًا
فِي مِكْتَلٍ فَحَيْثُ تَفْقِدُ الْحُوتَ فَهُوَ ثَمَّ ‏.‏ فَانْطَلَقَ وَانْطَلَقَ مَعَهُ فَتَاهُ وَهُوَ يُوشَعُ بْنُ نُونٍ فَحَمَلَ
مُوسَى عَلَيْهِ السَّلاَمُ حُوتًا فِي مِكْتَلٍ وَانْطَلَقَ هُوَ وَفَتَاهُ يَمْشِيَانِ حَتَّى أَتَيَا الصَّخْرَةَ فَرَقَدَ
مُوسَى عَلَيْهِ السَّلاَمُ وَفَتَاهُ فَاضْطَرَبَ الْحُوتُ فِي الْمِكْتَلِ حَتَّى خَرَجَ مِنَ الْمِكْتَلِ فَسَقَطَ فِي
الْبَحْرِ - قَالَ - وَأَمْسَكَ اللَّهُ عَنْهُ جِرْيَةَ الْمَاءِ حَتَّى كَانَ مِثْلَ الطَّاقِ فَكَانَ لِلْحُوتِ سَرَبًا
وَكَانَ لِمُوسَى وَفَتَاهُ عَجَبًا فَانْطَلَقَا بَقِيَّةَ يَوْمِهِمَا وَلَيْلَتِهِمَا وَنَسِيَ صَاحِبُ مُوسَى أَنْ يُخْبِرَهُ
فَلَمَّا أَصْبَحَ مُوسَى عَلَيْهِ السَّلاَمُ قَالَ لِفَتَاهُ آتِنَا غَدَاءَنَا لَقَدْ لَقِينَا مِنْ سَفَرِنَا هَذَا نَصَبًا
- قَالَ - وَلَمْ يَنْصَبْ حَتَّى جَاوَزَ الْمَكَانَ الَّذِي أُمِرَ بِهِ ‏.‏ قَالَ أَرَأَيْتَ إِذْ أَوَيْنَا إِلَى الصَّخْرَةِ
فَإِنِّي نَسِيتُ الْحُوتَ وَمَا أَنْسَانِيهُ إِلاَّ الشَّيْطَانُ أَنْ أَذْكُرَهُ وَاتَّخَذَ سَبِيلَهُ فِي الْبَحْرِ عَجَبًا
‏.‏ قَالَ مُوسَى ذَلِكَ مَا كُنَّا نَبْغِي فَارْتَدَّا عَلَى آثَارِهِمَا قَصَصًا ‏.‏ قَالَ يَقُصَّانِ آثَارَهُمَا حَتَّى
أَتَيَا الصَّخْرَةَ فَرَأَى رَجُلاً مُسَجًّى عَلَيْهِ بِثَوْبٍ فَسَلَّمَ عَلَيْهِ مُوسَى ‏.‏ فَقَالَ لَهُ الْخَضِرُ أَنَّى
بِأَرْضِكَ السَّلاَمُ قَالَ أَنَا مُوسَى ‏.‏ قَالَ مُوسَى بَنِي إِسْرَائِيلَ قَالَ نَعَمْ ‏.‏ قَالَ إِنَّكَ عَلَى عِلْمٍ
مِنْ عِلْمِ اللَّهِ عَلَّمَكَهُ اللَّهُ لاَ أَعْلَمُهُ وَأَنَا عَلَى عِلْمٍ مِنْ عِلْمِ اللَّهِ عَلَّمَنِيهِ لاَ تَعْلَمُهُ ‏.‏ قَالَ لَهُ مُوسَى
عَلَيْهِ السَّلاَمُ هَلْ أَتَّبِعُكَ عَلَى أَنْ تُعَلِّمَنِي مِمَّا عُلِّمْتَ رُشْدًا قَالَ إِنَّكَ لَنْ تَسْتَطِيعَ مَعِيَ صَبْرًا
وَكَيْفَ تَصْبِرُ عَلَى مَا لَمْ تُحِطْ بِهِ خُبْرًا قَالَ سَتَجِدُنِي إِنْ شَاءَ اللَّهُ صَابِرًا وَلاَ أَعْصِي لَكَ
أَمْرًا ‏.‏ قَالَ لَهُ الْخَضِرُ فَإِنِ اتَّبَعْتَنِي فَلاَ تَسْأَلْنِي عَنْ شَىْءٍ حَتَّى أُحْدِثَ لَكَ مِنْهُ ذِكْرًا ‏.‏ قَالَ
نَعَمْ ‏.‏ فَانْطَلَقَ الْخَضِرُ وَمُوسَى يَمْشِيَانِ عَلَى سَاحِلِ الْبَحْرِ فَمَرَّتْ بِهِمَا سَفِينَةٌ فَكَلَّمَاهُمْ
أَنْ يَحْمِلُوهُمَا فَعَرَفُوا الْخَضِرَ فَحَمَلُوهُمَا بِغَيْرِ نَوْلٍ فَعَمَدَ الْخَضِرُ إِلَى لَوْحٍ مِنْ أَلْوَاحِ السَّفِينَةِ
فَنَزَعَهُ فَقَالَ لَهُ مُوسَى قَوْمٌ حَمَلُونَا بِغَيْرِ نَوْلٍ عَمَدْتَ إِلَى سَفِينَتِهِمْ فَخَرَقْتَهَا لِتُغْرِقَ أَهْلَهَا
لَقَدْ جِئْتَ شَيْئًا إِمْرًا ‏.‏ قَالَ أَلَمْ أَقُلْ إِنَّكَ لَنْ تَسْتَطِيعَ مَعِيَ صَبْرًا قَالَ لاَ تُؤَاخِذْنِي بِمَا نَسِيتُ
وَلاَ تُرْهِقْنِي مِنْ أَمْرِي عُسْرًا ثُمَّ خَرَجَا مِنَ السَّفِينَةِ فَبَيْنَمَا هُمَا يَمْشِيَانِ عَلَى السَّاحِلِ إِذَا
غُلاَمٌ يَلْعَبُ مَعَ الْغِلْمَانِ فَأَخَذَ الْخَضِرُ بِرَأْسِهِ فَاقْتَلَعَهُ بِيَدِهِ فَقَتَلَهُ ‏.‏ فَقَالَ مُوسَى أَقَتَلْتَ
نَفْسًا زَاكِيَةً بِغَيْرِ نَفْسٍ لَقَدْ جِئْتَ شَيْئًا نُكْرًا ‏.‏ قَالَ أَلَمْ أَقُلْ لَكَ إِنَّكَ لَنْ تَسْتَطِيعَ مَعِيَ صَبْرًا
قَالَ وَهَذِهِ أَشَدُّ مِنَ الأُولَى ‏.‏ قَالَ إِنْ سَأَلْتُكَ عَنْ شَىْءٍ بَعْدَهَا فَلاَ تُصَاحِبْنِي قَدْ بَلَغْتَ
مِنْ لَدُنِّي عُذْرًا ‏.‏ فَانْطَلَقَا حَتَّى إِذَا أَتَيَا أَهْلَ قَرْيَةٍ اسْتَطْعَمَا أَهْلَهَا فَأَبَوْا أَنْ يُضَيِّفُوهُمَا
فَوَجَدَا فِيهَا جِدَارًا يُرِيدُ أَنْ يَنْقَضَّ فَأَقَامَهُ ‏.‏ يَقُولُ مَائِلٌ ‏.‏ قَالَ الْخَضِرُ بِيَدِهِ هَكَذَا فَأَقَامَهُ
‏.‏ قَالَ لَهُ مُوسَى قَوْمٌ أَتَيْنَاهُمْ فَلَمْ يُضَيِّفُونَا وَلَمْ يُطْعِمُونَا لَوْ شِئْتَ لَتَخِذْتَ عَلَيْهِ أَجْرًا ‏.‏
قَالَ هَذَا فِرَاقُ بَيْنِي وَبَيْنِكَ سَأُنَبِّئُكَ بِتَأْوِيلِ مَا لَمْ تَسْتَطِعْ عَلَيْهِ صَبْرًا ‏"‏ ‏.‏ قَالَ رَسُولُ
اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ‏"‏ يَرْحَمُ اللَّهُ مُوسَى لَوَدِدْتُ أَنَّهُ كَانَ صَبَرَ حَتَّى يُقَصَّ عَلَيْنَا مِنْ
أَخْبَارِهِمَا ‏"‏ ‏.‏ قَالَ وَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ‏"‏ كَانَتِ الأُولَى مِنْ مُوسَى نِسْيَانًا
‏"‏ ‏.‏ قَالَ ‏"‏ وَجَاءَ عُصْفُورٌ حَتَّى وَقَعَ عَلَى حَرْفِ السَّفِينَةِ ثُمَّ نَقَرَ فِي الْبَحْرِ ‏.‏ فَقَالَ لَهُ الْخَضِرُ
مَا نَقَصَ عِلْمِي وَعِلْمُكَ مِنْ عِلْمِ اللَّهِ إِلاَّ مِثْلَ مَا نَقَصَ هَذَا الْعُصْفُورُ مِنَ الْبَحْرِ ‏"‏ ‏.‏ قَالَ
سَعِيدُ بْنُ جُبَيْرٍ وَكَانَ يَقْرَأُ وَكَانَ أَمَامَهُمْ مَلِكٌ يَأْخُذُ كُلَّ سَفِينَةٍ صَالِحَةٍ غَصْبًا ‏.‏ وَكَانَ يَقْرَأُ
وَأَمَّا الْغُلاَمُ فَكَانَ كَافِرًا ‏.‏
ஸயீத் இப்னு ஜுபைர் (ரழி) அவர்கள் அறிவித்தார்கள்:
நான் இப்னு அப்பாஸ் (ரழி) அவர்களிடம், 'பனீ இஸ்ராயீலின் தூதரான மூஸா (அலை) அவர்கள், கிழ்ருடன் சென்றவர் அல்லர் என்று நௌஃப் அல்-பிகாலீ கருதுகிறார்' என்று கூறினேன். அதற்கு அவர்கள், 'அல்லாஹ்வின் எதிரி பொய் சொல்கிறான்' என்றார்கள். உபை இப்னு கஅப் (ரழி) அவர்கள் கூற நான் கேட்டேன்: மூஸா (அலை) அவர்கள் இஸ்ராயீல் மக்களுக்கு சொற்பொழிவாற்ற நின்றார்கள். மக்களிலேயே அதிக ஞானம் உடையவர் யார் என்று அவர்களிடம் கேட்கப்பட்டது, அதற்கு அவர்கள், 'நானே அதிக ஞானம் உடையவன்' என்றார்கள். அதன்பின், அவர் (மிகச் சிறந்த ஞானத்தை) தன்னிடம் சேர்க்காததால் அல்லாஹ் அவர் மீது அதிருப்தி கொண்டான். அவன் அவருக்கு வஹீ (இறைச்செய்தி) அனுப்பினான்: 'என்னுடைய அடியார்களில் ஒரு அடியார் இரண்டு நதிகள் சந்திக்கும் இடத்தில் இருக்கிறார், அவருக்கு உங்களை விட அதிக ஞானம் உள்ளது.' மூஸா (அலை) அவர்கள் கேட்டார்கள்: 'நான் அவரை எப்படி சந்திக்க முடியும்?' அவரிடம் கூறப்பட்டது: 'ஒரு பெரிய கூடையில் ஒரு மீனை எடுத்துச் செல்லுங்கள், அது எங்கே காணாமல் போகிறதோ அங்கே அவரை நீங்கள் காண்பீர்கள்.' அதன்பின் மூஸா (அலை) அவர்கள் ஒரு இளைஞனுடன் (யூஷா) புறப்பட்டார்கள். நூனின் மகன் யோசுவாவும் மூஸா (அலை) அவர்களும் மீனை கூடையில் வைத்தார்கள், அந்த இளைஞனும் (யூஷா) அவர்களுடன் சென்றான், அவர்கள் ஒரு குறிப்பிட்ட பாறையை அடையும் வரை, மூஸா (அலை) அவர்களும் அவருடைய தோழரும் தூங்கிவிட்டார்கள், அந்தக் கூடையில் இருந்த மீன் அசைந்து கடலில் விழுந்தது, அல்லாஹ் நீரோட்டத்தை ஒரு பெட்டகம் போல தடுத்து நிறுத்தினான், மீனுக்கு வழி உண்டாகும் வரை. மூஸா (அலை) அவர்களும் அவருடைய இளம் தோழரும் ஆச்சரியப்பட்டார்கள், அவர்கள் பகலின் మిగిలిన நேரமும் இரவும் நடந்தார்கள், மூஸா (அலை) அவர்களின் நண்பர் இந்த சம்பவத்தை அவரிடம் தெரிவிக்க மறந்துவிட்டார். காலை ஆனதும், மூஸா (அலை) அவர்கள் அந்த இளைஞனிடம் கூறினார்கள்: 'நமக்கு காலை உணவைக் கொண்டு வாருங்கள், இந்த பயணத்தால் நாம் மிகவும் களைத்துப் போய்விட்டோம்', அவர்கள் கட்டளையிடப்பட்ட (தங்கும்படி) இடத்தை கடக்கும் வரை அவர்கள் சோர்வடையவில்லை. அவர் கூறினார்: 'நாம் சக்ரா (பாறை) அடைந்தபோது நான் மீனை மறந்துவிட்டேன் என்பது உங்களுக்குத் தெரியாதா? அதை நான் நினைவில் கொள்ள முடியாதபடி சைத்தானைத் தவிர வேறு எதுவும் என்னை மறக்கச் செய்யவில்லை?' மீன் ஆற்றில் ஒரு வழியைக் கண்டது எவ்வளவு ஆச்சரியமாக இருக்கிறது? மூஸா (அலை) அவர்கள் கூறினார்கள்: 'அதுதான் நாம் இலக்காகக் கொண்டிருந்தோம்.' பின்னர் அவர்கள் இருவரும் சக்ராவை அடையும் வரை தங்கள் அடிச்சுவடுகளைப் பின்தொடர்ந்தனர்; அங்கே அவர்கள் ஒரு துணியால் மூடப்பட்டிருந்த ஒரு மனிதரைக் கண்டார்கள். மூஸா (அலை) அவர்கள் அவருக்கு சலாம் கூறினார்கள். கிழ்ர் அவரிடம் கேட்டார்கள்: 'நம் நாட்டில் அஸ்-ஸலாம் எங்கே இருக்கிறது?' அவர் (மூஸா) கூறினார்கள்: 'நான் மூஸா', அதன்பின் அவர் (கிழ்ர்) கேட்டார்கள்: 'நீங்கள் பனீ இஸ்ராயீலின் மூஸாவையா குறிப்பிடுகிறீர்கள்?' அவர் (மூஸா) கூறினார்கள்: 'ஆம்.' அவர் (கிழ்ர்) கூறினார்கள்: 'அல்லாஹ்வின் ஞானத்திலிருந்து உங்களுக்கு ஒரு ஞானம் இருக்கிறது, அதை உண்மையில் அல்லாஹ் உங்களுக்கு வழங்கினான், அதைப் பற்றி எனக்கு எதுவும் தெரியாது, மேலும் அல்லாஹ்வின் ஞானத்திலிருந்து எனக்கு ஒரு ஞானம் இருக்கிறது, அதை அவன் எனக்கு வழங்கினான், அதைப் பற்றி உங்களுக்குத் தெரியாது.' மூஸா (அலை) அவர்கள் அவரிடம் கேட்டார்கள்: 'நீங்கள் எனக்கு நேர்மையைக் கற்பிப்பதற்காக நான் உங்களைப் பின்தொடரலாமா?' அவர் (கிழ்ர்) கூறினார்கள்: 'நீங்கள் என்னுடன் பொறுமையாக இருக்க முடியாது; உங்களுக்குத் தெரியாத ஒன்றைப் பற்றி நீங்கள் எப்படி பொறுமையாக இருக்க முடியும்?' மூஸா (அலை) அவர்கள் கூறினார்கள்: 'நீங்கள் என்னைப் பொறுமையுள்ளவனாகக் காண்பீர்கள், நான் எந்த விஷயத்திலும் உங்களுக்குக் கீழ்ப்படியாமல் இருக்க மாட்டேன்.' கிழ்ர் அவரிடம் கூறினார்கள்: 'நீங்கள் என்னைப் பின்தொடர்ந்தால், நான் அதைப் பற்றி உங்களிடம் பேசும் வரை எதையும் என்னிடம் கேட்காதீர்கள்.' அவர் (மூஸா) கூறினார்கள்: 'ஆம்.' எனவே கிழ்ரும் மூஸா (அலை) அவர்களும் ஆற்றங்கரையில் புறப்பட்டார்கள், அப்போது அவர்களுக்கு முன்னால் ஒரு படகு வந்தது. அவர்கள் இருவரும் (படகு உரிமையாளர்களிடம்) பேசினார்கள், அதனால் அவர்கள் இருவரையும் ஏற்றிச் செல்லலாம். அவர்கள் கிழ்ரை அடையாளம் கண்டுகொண்டு இருவரையும் இலவசமாக ஏற்றிச் சென்றார்கள். அதன்பின் கிழ்ர் படகில் இருந்த ஒரு பலகையைப் பிடித்து அதை உடைத்தெறிந்தார்கள். மூஸா (அலை) அவர்கள் கூறினார்கள்: 'இந்த மக்கள் எங்களை எந்தக் கட்டணமும் இல்லாமல் ஏற்றிச் சென்றார்கள், நீங்கள் அவர்களுடைய படகை உடைக்க முயற்சிக்கிறீர்கள், அதனால் படகில் பயணம் செய்பவர்கள் மூழ்கிவிடுவார்கள். இது நீங்கள் செய்த ஒரு கொடிய செயல்.' அவர் (கிழ்ர்) கேட்டார்கள்: 'நீங்கள் என்னுடன் பொறுமையாக இருக்க மாட்டீர்கள் என்று நான் சொல்லவில்லையா?' அவர்கள் (மூஸா) கூறினார்கள்: 'நான் மறந்ததற்காக என்னைக் குறை கூறாதீர்கள், நான் செய்ததில் கடுமையாக இருக்காதீர்கள்.' பின்னர் அவர்கள் இருவரும் படகிலிருந்து இறங்கி கடற்கரையோரமாக நடக்க ஆரம்பித்தார்கள், அப்போது மற்ற சிறுவர்களுடன் விளையாடிக்கொண்டிருந்த ஒரு பையனைக் கண்டார்கள். கிழ்ர் அவனது தலையைப் பிடித்து அவனைக் கொன்றார்கள். மூஸா (அலை) அவர்கள் கேட்டார்கள்: 'மற்றொருவரைக் கொன்ற குற்றத்தில் எந்த வகையிலும் குற்றமற்ற ஒரு அப்பாவி நபரை நீங்கள் கொன்றுவிட்டீர்களா? நீங்கள் ஒரு பயங்கரமான காரியத்தைச் செய்திருக்கிறீர்கள்.' அதன்பின் அவர் (கிழ்ர்) கேட்டார்கள்: 'நீங்கள் என்னுடன் பொறுமையாக இருக்க முடியாது என்று நான் உங்களுக்குச் சொல்லவில்லையா?' அவர் (மூஸா) கூறினார்கள்: 'இந்த (செயல்) முந்தையதை விடக் கொடியது.' அவர் (மூஸா) மேலும் கூறினார்கள். 'இதற்குப் பிறகு நான் உங்களிடம் எதைப் பற்றியாவது கேட்டால், என்னுடன் கூட்டு சேராதீர்கள், அப்போது நீங்கள் சந்தேகமின்றி இதற்கான (ஏற்புடைய) காரணத்தைக் காண்பீர்கள்.' பின்னர் அவர்கள் இருவரும் ஒரு கிராமத்தின் மக்களை அடையும் வரை நடந்தார்கள். அவர்கள் அதன் மக்களிடம் உணவு கேட்டார்கள், ஆனால் அவர்கள் விருந்தினர்களாக அவர்களை உபசரிக்க மறுத்துவிட்டார்கள். அதில் ஒருபுறம் சாய்ந்து விழவிருந்த ஒரு சுவரைக் கண்டார்கள். கிழ்ர் அதைத் தன் கையால் சரிசெய்தார்கள். மூஸா (அலை) அவர்கள் அவரிடம் கூறினார்கள்: 'நாம் வந்த மக்களே இவர்கள், ஆனால் அவர்கள் நமக்கு விருந்தோம்பல் காட்டவில்லை, நமக்கு உணவு பரிமாறவில்லை. நீங்கள் விரும்பினால் அதற்குக் கூலி பெறலாம்.' அவர் (கிழ்ர்) கூறினார்கள்: 'இது எனக்கும் உங்களுக்கும் இடையிலான பிரிவின் வழி. இப்போது நீங்கள் என்னுடன் பொறுமையாக இருக்க முடியாததன் முக்கியத்துவத்தை உங்களுக்கு வெளிப்படுத்த விரும்புகிறேன்.' அல்லாஹ்வின் தூதர் (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள். அல்லாஹ் மூஸா (அலை) அவர்கள் மீது கருணை காட்டுவானாக! மூஸா (அலை) அவர்கள் பொறுமை காட்டியிருந்தால், அவர்கள் இருவரின் (முழுமையான) கதை சொல்லப்பட்டிருக்கும் என்று நான் விரும்புகிறேன். அல்லாஹ்வின் தூதர் (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள், மூஸா (அலை) அவர்கள் முதலில் கூறியது மறதியால் தான். பின்னர் ஒரு சிட்டுக்குருவி வந்து படகின் சுவரில் அமர்ந்து கடலில் இருந்து தண்ணீர் எடுத்தது. அதன்பின், கிழ்ர் கூறினார்கள்: 'அல்லாஹ்வின் ஞானத்துடன் ஒப்பிடும்போது என் ஞானமும் உங்கள் ஞானமும், சிட்டுக்குருவி தன் அலகில் கடலின் தண்ணீரிலிருந்து எடுக்கும் நீரை விடவும் குறைவானது', ஸயீத் இப்னு ஜுபைர் (ரழி) அவர்கள் (ஸூரா கஹ்ஃபின் 79 மற்றும் 80 வசனங்களை) இவ்வாறு ஓதுவார்கள்: அவர்களுக்கு முன்னால் ஒரு மன்னன் இருந்தான், அவன் ஒழுங்காக இருந்த ஒவ்வொரு படகையும் பலவந்தமாகப் பறிமுதல் செய்வான், அந்தப் பையன் ஒரு காஃபிராக இருந்தான்.

ஹதீஸ் தரம் : ஸஹீஹ்
صحيح
2380 cஸஹீஹ் முஸ்லிம்
حَدَّثَنَا أُبَىُّ بْنُ كَعْبٍ، قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ ‏"‏ إِنَّهُ
بَيْنَمَا مُوسَى عَلَيْهِ السَّلاَمُ فِي قَوْمِهِ يُذَكِّرُهُمْ بِأَيَّامِ اللَّهِ وَأَيَّامُ اللَّهِ نَعْمَاؤُهُ وَبَلاَؤُهُ إِذْ قَالَ
مَا أَعْلَمُ فِي الأَرْضِ رَجُلاً خَيْرًا أَوْ أَعْلَمَ مِنِّي ‏.‏ قَالَ فَأَوْحَى اللَّهُ إِلَيْهِ إِنِّي أَعْلَمُ بِالْخَيْرِ
مِنْهُ أَوْ عِنْدَ مَنْ هُوَ إِنَّ فِي الأَرْضِ رَجُلاً هُوَ أَعْلَمُ مِنْكَ ‏.‏ قَالَ يَا رَبِّ فَدُلَّنِي عَلَيْهِ ‏.‏ قَالَ
فَقِيلَ لَهُ تَزَوَّدْ حُوتًا مَالِحًا فَإِنَّهُ حَيْثُ تَفْقِدُ الْحُوتَ ‏.‏ قَالَ فَانْطَلَقَ هُوَ وَفَتَاهُ حَتَّى انْتَهَيَا
إِلَى الصَّخْرَةِ فَعُمِّيَ عَلَيْهِ فَانْطَلَقَ وَتَرَكَ فَتَاهُ فَاضْطَرَبَ الْحُوتُ فِي الْمَاءِ فَجَعَلَ لاَ يَلْتَئِمُ
عَلَيْهِ صَارَ مِثْلَ الْكُوَّةِ قَالَ فَقَالَ فَتَاهُ أَلاَ أَلْحَقُ نَبِيَّ اللَّهِ فَأُخْبِرَهُ قَالَ فَنُسِّيَ ‏.‏ فَلَمَّا تَجَاوَزَا
قَالَ لِفَتَاهُ آتِنَا غَدَاءَنَا لَقَدْ لَقِينَا مِنْ سَفَرِنَا هَذَا نَصَبًا ‏.‏ قَالَ وَلَمْ يُصِبْهُمْ نَصَبٌ حَتَّى تَجَاوَزَا
‏.‏ قَالَ فَتَذَكَّرَ قَالَ أَرَأَيْتَ إِذْ أَوَيْنَا إِلَى الصَّخْرَةِ فَإِنِّي نَسِيتُ الْحُوتَ وَمَا أَنْسَانِيهُ إِلاَّ الشَّيْطَانُ
أَنْ أَذْكُرَهُ وَاتَّخَذَ سَبِيلَهُ فِي الْبَحْرِ عَجَبًا ‏.‏ قَالَ ذَلِكَ مَا كُنَّا نَبْغِي ‏.‏ فَارْتَدَّا عَلَى آثَارِهِمَا
قَصَصًا فَأَرَاهُ مَكَانَ الْحُوتِ قَالَ هَا هُنَا وُصِفَ لِي ‏.‏ قَالَ فَذَهَبَ يَلْتَمِسُ فَإِذَا هُوَ بِالْخَضِرِ
مُسَجًّى ثَوْبًا مُسْتَلْقِيًا عَلَى الْقَفَا أَوْ قَالَ عَلَى حَلاَوَةِ الْقَفَا قَالَ السَّلاَمُ عَلَيْكُمْ ‏.‏ فَكَشَفَ
الثَّوْبَ عَنْ وَجْهِهِ قَالَ وَعَلَيْكُمُ السَّلاَمُ مَنْ أَنْتَ قَالَ أَنَا مُوسَى ‏.‏ قَالَ وَمَنْ مُوسَى قَالَ
مُوسَى بَنِي إِسْرَائِيلَ ‏.‏ قَالَ مَجِيءٌ مَا جَاءَ بِكَ قَالَ جِئْتُ لِتُعَلِّمَنِي مِمَّا عُلِّمْتَ رُشْدًا ‏.‏ قَالَ
إِنَّكَ لَنْ تَسْتَطِيعَ مَعِيَ صَبْرًا وَكَيْفَ تَصْبِرُ عَلَى مَا لَمْ تُحِطْ بِهِ خُبْرًا ‏.‏ شَىْءٌ أُمِرْتُ بِهِ أَنْ
أَفْعَلَهُ إِذَا رَأَيْتَهُ لَمْ تَصْبِرْ ‏.‏ قَالَ سَتَجِدُنِي إِنْ شَاءَ اللَّهُ صَابِرًا وَلاَ أَعْصِي لَكَ أَمْرًا ‏.‏ قَالَ
فَإِنِ اتَّبَعْتَنِي فَلاَ تَسْأَلْنِي عَنْ شَىْءٍ حَتَّى أُحْدِثَ لَكَ مِنْهُ ذِكْرًا ‏.‏ فَانْطَلَقَا حَتَّى إِذَا رَكِبَا
فِي السَّفِينَةِ خَرَقَهَا ‏.‏ قَالَ انْتَحَى عَلَيْهَا ‏.‏ قَالَ لَهُ مُوسَى عَلَيْهِ السَّلاَمُ أَخَرَقْتَهَا لِتُغْرِقَ
أَهْلَهَا لَقَدْ جِئْتَ شَيْئًا إِمْرًا ‏.‏ قَالَ أَلَمْ أَقُلْ إِنَّكَ لَنْ تَسْتَطِيعَ مَعِيَ صَبْرًا قَالَ لاَ تُؤَاخِذْنِي
بِمَا نَسِيتُ وَلاَ تُرْهِقْنِي مِنْ أَمْرِي عُسْرًا ‏.‏ فَانْطَلَقَا حَتَّى إِذَا لَقِيَا غِلْمَانًا يَلْعَبُونَ ‏.‏ قَالَ
فَانْطَلَقَ إِلَى أَحَدِهِمْ بَادِيَ الرَّأْىِ فَقَتَلَهُ فَذُعِرَ عِنْدَهَا مُوسَى عَلَيْهِ السَّلاَمُ ذَعْرَةً مُنْكَرَةً ‏.‏
قَالَ أَقَتَلْتَ نَفْسًا زَاكِيَةً بِغَيْرِ نَفْسٍ لَقَدْ جِئْتَ شَيْئًا نُكْرًا ‏.‏ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه
وسلم عِنْدَ هَذَا الْمَكَانِ ‏"‏ رَحْمَةُ اللَّهِ عَلَيْنَا وَعَلَى مُوسَى لَوْلاَ أَنَّهُ عَجَّلَ لَرَأَى الْعَجَبَ وَلَكِنَّهُ
أَخَذَتْهُ مِنْ صَاحِبِهِ ذَمَامَةٌ ‏.‏ قَالَ إِنْ سَأَلْتُكَ عَنْ شَىْءٍ بَعْدَهَا فَلاَ تُصَاحِبْنِي قَدْ بَلَغْتَ مِنْ
لَدُنِّي عُذْرًا ‏.‏ وَلَوْ صَبَرَ لَرَأَى الْعَجَبَ - قَالَ وَكَانَ إِذَا ذَكَرَ أَحَدًا مِنَ الأَنْبِيَاءِ بَدَأَ بِنَفْسِهِ
‏"‏ رَحْمَةُ اللَّهِ عَلَيْنَا وَعَلَى أَخِي كَذَا رَحْمَةُ اللَّهِ عَلَيْنَا - ‏"‏ فَانْطَلَقَا حَتَّى إِذَا أَتَيَا أَهْلَ قَرْيَةٍ
لِئَامًا فَطَافَا فِي الْمَجَالِسِ فَاسْتَطْعَمَا أَهْلَهَا فَأَبَوْا أَنْ يُضَيِّفُوهُمَا فَوَجَدَا فِيهَا جِدَارًا
يُرِيدُ أَنْ يَنْقَضَّ فَأَقَامَهُ ‏.‏ قَالَ لَوْ شِئْتَ لاَتَّخَذْتَ عَلَيْهِ أَجْرًا ‏.‏ قَالَ هَذَا فِرَاقُ بَيْنِي وَبَيْنِكَ
وَأَخَذَ بِثَوْبِهِ ‏.‏ قَالَ سَأُنَبِّئُكَ بِتَأْوِيلِ مَا لَمْ تَسْتَطِعْ عَلَيْهِ صَبْرًا أَمَّا السَّفِينَةُ فَكَانَتْ لِمَسَاكِينَ
يَعْمَلُونَ فِي الْبَحْرِ إِلَى آخِرِ الآيَةِ ‏.‏ فَإِذَا جَاءَ الَّذِي يُسَخِّرُهَا وَجَدَهَا مُنْخَرِقَةً فَتَجَاوَزَهَا
فَأَصْلَحُوهَا بِخَشَبَةٍ وَأَمَّا الْغُلاَمُ فَطُبِعَ يَوْمَ طُبِعَ كَافِرًا وَكَانَ أَبَوَاهُ قَدْ عَطَفَا عَلَيْهِ فَلَوْ
أَنَّهُ أَدْرَكَ أَرْهَقَهُمَا طُغْيَانًا وَكُفْرًا فَأَرَدْنَا أَنْ يُبَدِّلَهُمَا رَبُّهُمَا خَيْرًا مِنْهُ زَكَاةً وَأَقْرَبَ رُحْمًا
‏.‏ وَأَمَّا الْجِدَارُ فَكَانَ لِغُلاَمَيْنِ يَتِيمَيْنِ فِي الْمَدِينَةِ وَكَانَ تَحْتَهُ ‏"‏ ‏.‏ إِلَى آخِرِ الآيَةِ ‏.‏
உபை இப்னு கஅப் (ரழி) அவர்கள், அல்லாஹ்வின் தூதர் (ஸல்) அவர்கள் கூறியதாக எங்களுக்கு அறிவித்தார்கள்:

மூஸா (அலை) அவர்கள் தம் மக்களுக்கு சொற்பொழிவுகளை நிகழ்த்திக் கொண்டிருந்தார்கள். அப்போது அவர்கள் இந்தக் கருத்தைக் கூறினார்கள்: பூமியில் என்னை விட அதிக ஞானம் பெற்றவர் யாருமில்லை அல்லது என்னுடையதை விடச் சிறந்தது எதுவுமில்லை. அதன் பேரில் அல்லாஹ் அவருக்கு வஹீ (இறைச்செய்தி) அருளினான்: உன்னை விடச் சிறந்த ஒருவரை (ஞானத்தில்) நான் அறிவேன் அல்லது உன்னை விட அதிக ஞானம் பெற்ற ஒருவர் பூமியில் இருக்கிறார். அதன்பேரில் அவர்கள் கூறினார்கள்: என் இறைவா, அவரிடம் என்னை வழிநடத்து. அவருக்குக் கூறப்பட்டது: பயணத்திற்கான உணவாக ஒரு உப்பிடப்பட்ட மீனை வைத்துக் கொள்ளுங்கள். அந்த மீன் எங்கே தொலைந்து போகுமோ அந்த இடத்தில் (அங்கே நீங்கள் அந்த மனிதரைக் காண்பீர்கள்). எனவே அவர்கள் புறப்பட்டார்கள், அவருடன் ஒரு இளம் அடிமையும் சென்றான், அவர்கள் ஸக்ரா என்ற இடத்திற்கு வரும் வரை. ஆனால் அவர்களுக்கு எந்தத் தடயமும் கிடைக்கவில்லை. எனவே அவர்கள் முன்னோக்கிச் சென்றார்கள், அந்த இளைஞனை அங்கே விட்டுச் சென்றார்கள். மீன் தண்ணீரில் துள்ளத் தொடங்கியது, தண்ணீர் மீனின் மீது ஒரு பேழை போன்ற வடிவத்தை எடுத்தது. அந்த இளைஞன் கூறினான்: நான் அல்லாஹ்வின் தூதர் (அலை) அவர்களைச் சந்தித்து அவருக்குத் தெரிவிக்க வேண்டும், ஆனால் அவன் (அந்த இளைஞன்) அதை மறக்கடிக்கப்பட்டான், அவர்கள் அந்த இடத்தைக் கடந்து சென்றபோது, அவர் (மூஸா (அலை) அவர்கள்) அந்த இளைஞனிடம் கூறினார்கள்: காலை உணவைக் கொண்டு வா. பயணத்தால் நாம் களைத்துப் போய்விட்டோம், அவர் (மூஸா (அலை) அவர்கள்) கித்ரு (அலை) அவர்களைச் சந்திக்க வேண்டிய அந்த (குறிப்பிட்ட) இடத்தைக் கடக்கும் வரை களைப்படையவில்லை, அந்த இளைஞனுக்கு நினைவுபடுத்தப்பட்டு அவன் கூறினான்: நாம் ஸக்ராவை அடைந்தபோது நான் மீனை மறந்துவிட்டதை நீங்கள் கவனிக்கவில்லையா? ஷைத்தான் ஒருவன் தான் அதை எனக்கு மறக்கச் செய்தான்’. அது (மீன்) கடலிலும் வழி கண்டுபிடித்தது ஆச்சரியமாக இருக்கிறது. அவர்கள் (மூஸா (அலை) அவர்கள்) கூறினார்கள்: இதுதான் நாம் தேடியது. அவர்கள் தங்கள் அடிச்சுவடுகளைப் பின்தொடர்ந்து திரும்பினார்கள், அவன் (அவரது தோழர்) மீன் (தொலைந்து போன) இடத்தைக் அவருக்குச் சுட்டிக்காட்டினான். மூஸா (அலை) அவர்கள் அவரை அங்கே தேட ஆரம்பித்தார்கள். திடீரென்று அவர்கள் கித்ரு (அலை) அவர்கள் ஒரு துணியால் போர்த்தப்பட்டு மல்லாந்து படுத்திருப்பதைப் பார்த்தார்கள். அவர்கள் அவரிடம் கூறினார்கள்: அஸ்ஸலாமு அலைக்கும். அவர் (கித்ரு (அலை) அவர்கள்) முகத்திலிருந்து துணியை அகற்றிவிட்டு கூறினார்கள்: வ அலைக்குமுஸ்ஸலாம்! நீங்கள் யார்? அவர்கள் (மூஸா (அலை) அவர்கள்) கூறினார்கள்: நான் மூஸா. அவர் (கித்ரு (அலை) அவர்கள்) கேட்டார்கள்: எந்த மூஸா? அவர்கள் (மூஸா (அலை) அவர்கள்) கூறினார்கள்: பனீ இஸ்ராயீலின் மூஸா. அவர் (கித்ரு (அலை) அவர்கள்) கேட்டார்கள்: உங்களை இங்கு எது கொண்டு வந்தது? அவர்கள் (மூஸா (அலை) அவர்கள்) கூறினார்கள்: உங்களுக்குக் கற்பிக்கப்பட்ட நல்வழியிலிருந்து (சிலவற்றை) தாங்கள் எனக்குக் கற்பிப்பதற்காக நான் வந்துள்ளேன். அவர் (கித்ரு (அலை) அவர்கள்) கூறினார்கள்: நீங்கள் என்னுடன் பொறுமையாக இருக்க வேண்டும், உங்களுக்கு முழுமையான அறிவில்லாத ஒரு விஷயத்தில் நீங்கள் எப்படி பொறுமையாக இருக்க முடியும்? நான் கட்டளையிடப்பட்ட ஒரு காரியத்தைச் செய்வதை நீங்கள் பார்க்கும்போது நீங்கள் பொறுமையாக இருக்க மாட்டீர்கள். அவர்கள் (மூஸா (அலை) அவர்கள்) கூறினார்கள்: அல்லாஹ் நாடினால், நான் பொறுமையாக இருப்பதை நீங்கள் காண்பீர்கள், எந்த விஷயத்திலும் நான் உங்களுக்கு மாறு செய்ய மாட்டேன். கித்ரு (அலை) அவர்கள் கூறினார்கள்: நீங்கள் என்னைப் பின்தொடர்ந்தால், நான் உங்களுக்கு விளக்கும் வரை எதைப் பற்றியும் என்னிடம் கேட்காதீர்கள். அவ்வாறே அவர்கள் சென்றார்கள், அவர்கள் ஒரு படகில் ஏறும் வரை. அவர் (கித்ரு (அலை) அவர்கள்) அதில் ஒரு துளையிட்டார்கள். அதன்பேரில் அவர் (மூஸா (அலை) அவர்கள்) கூறினார்கள்: படகில் அமர்ந்திருப்பவர்களை மூழ்கடிப்பதற்காக நீங்கள் இதைச் செய்திருக்கிறீர்கள். நீங்கள் ஒரு тяжங்கரமான காரியத்தைச் செய்துவிட்டீர்கள். அதன்பேரில் அவர் (கித்ரு (அலை) அவர்கள்) கூறினார்கள்: நீங்கள் என்னுடன் பொறுமையாக இருக்க முடியாது என்று நான் உங்களிடம் கூறவில்லையா? அதன்பேரில் அவர் (மூஸா (அலை) அவர்கள்) கூறினார்கள்: நான் மறந்ததற்காக என்னைக் குறை கூறாதீர்கள், நான் செய்ததற்காக என் மீது கடினமாக நடந்து கொள்ளாதீர்கள். (கித்ரு (அலை) அவர்கள் அவருக்கு மற்றொரு வாய்ப்பளித்தார்கள்.) அவ்வாறே அவர்கள் சென்றார்கள், சிறுவர்கள் விளையாடிக் கொண்டிருந்த ஒரு இடத்தை அடையும் வரை. அவர் (கித்ரு (அலை) அவர்கள்) அவர்களில் ஒருவனிடம் சென்றார்கள், எதேச்சையாக ஒருவனைப் பிடித்து அவனைக் கொன்றுவிட்டார்கள். மூஸா (அலை) அவர்கள் கிளர்ச்சியுற்று கூறினார்கள்: மற்றொருவரைக் கொன்ற குற்றமற்ற, ஒரு நிரபராதியான மனிதரைக் கொன்றுவிட்டீர்கள். நீங்கள் அருவருக்கத்தக்க ஒரு காரியத்தைச் செய்துவிட்டீர்கள். அதன்பேரில் அல்லாஹ்வின் தூதர் (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள்: அல்லாஹ் நம்மீதும் மூஸா (அலை) அவர்கள் மீதும் கருணை புரிவானாக. அவர் பொறுமை காட்டியிருந்தால் அவர் அற்புதமான விஷயங்களைக் கண்டிருப்பார், ஆனால் தன் தோழர் விஷயத்தில் நிந்தனைக்கு ஆளாக நேரிடும் என்ற அச்சம் அவரைப் (மூஸா (அலை) அவர்களை) பற்றிக்கொண்டது, மேலும் அவர் (மூஸா (அலை) அவர்கள்) கூறினார்: இதற்குப் பிறகு நான் எதையும் கேட்டால், என்னுடன் தோழமை கொள்ளாதீர்கள். அப்போது என் விஷயத்தில் உங்களுக்கு சரியான காரணம் இருக்கும், அவர் (மூஸா (அலை) அவர்கள்) பொறுமை காட்டியிருந்தால் அவர் பல அற்புதமான விஷயங்களைக் கண்டிருப்பார். அவர் (அறிவிப்பாளர்) கூறினார்: எப்போதெல்லாம் அவர் (நபி (ஸல்) அவர்கள்) எந்தவொரு நபியைப் (அலை) பற்றிக் குறிப்பிட்டாலும், அவர் (நபி (ஸல்) அவர்கள்) எப்போதும் கூறுவார்கள்: நம்மீதும் என் சகோதரர் இன்னார் மீதும் அல்லாஹ்வின் கருணை உண்டாவதாக. எனினும், அவர்கள் தொடர்ந்து சென்றார்கள், மிகவும் கஞ்சத்தனம் வாய்ந்த ஒரு கிராமத்தின் மக்களை அவர்கள் அடையும் வரை. அவர்கள் சந்திப்பு இடங்களுக்குச் சென்றார்கள், விருந்தோம்பலைக் கேட்டார்கள், ஆனால் அவர்கள் அவர்களுக்கு எந்த விருந்தோம்பலையும் காட்ட மறுத்துவிட்டார்கள். அவர்கள் இருவரும் அந்தக் கிராமத்தில் விழவிருந்த ஒரு சுவரைக் கண்டார்கள். அவர் (கித்ரு (அலை) அவர்கள்) அதைச் சரிசெய்தார்கள். அதன்பேரில் அவர் (மூஸா (அலை) அவர்கள்) கூறினார்கள்: நீங்கள் விரும்பியிருந்தால், அதற்காக கூலி பெற்றிருக்கலாம். அதன்பேரில் அவர் (கித்ரு (அலை) அவர்கள்) கூறினார்கள்: இது எனக்கும் உங்களுக்கும் இடையிலான பிரிவினை, மேலும், அவரது ஆடையைப் பிடித்துக்கொண்டு கூறினார்கள்: இப்போது நான் உங்களுக்கு உண்மையான முக்கியத்துவத்தை விளக்குவேன் (இந்த எல்லாச் செயல்களுக்கும்), எதற்காக உங்களால் பொறுமை காட்ட முடியவில்லையோ. படகைப் பொறுத்தவரை, அது ஆற்றில் வேலை செய்யும் ஏழை மக்களுக்குச் சொந்தமானது, நான் அதை சேதப்படுத்த விரும்பினேன், ஏனெனில் அவர்களுக்கு முன்னால் (ஒரு மன்னன்) இருந்தான், அவன் படகுகளைப் பலவந்தமாகப் பறிமுதல் செய்பவன். (அவன் அதைப் பிடிக்க வந்தபோது) அது சேதமடைந்த படகாக இருப்பதைக் கண்டான், அதனால் அவன் அதை விட்டுவிட்டான் (பின்னர்) அது மரத்தால் சரிசெய்யப்பட்டது. சிறுவனைப் பொறுத்தவரை, அவன் இயல்பிலேயே ஒரு நிராகரிப்பாளனாக இருந்தான், அவனுடைய பெற்றோர்களோ அவனை மிகவும் நேசித்தார்கள். அவன் வளர்ந்திருந்தால் அவன் அவர்களைத் தவறான செயல்களிலும் நிராகரிப்பிலும் ஈடுபடுத்தியிருப்பான், எனவே அவர்களுடைய இறைவன் அவனுக்குப் பதிலாக தூய்மையில் சிறந்தவனாகவும், கருணைக்கு நெருக்கமானவனாகவும் ஒருவனை வழங்க வேண்டும் என்று நாம் விரும்பினோம். சுவரைப் பொறுத்தவரை, அது நகரத்திலிருந்த இரண்டு அனாதைச் சிறுவர்களுக்குச் சொந்தமானது, அதன் அடியில் அவர்களுக்குச் சொந்தமான ஒரு (புதையல்) இருந்தது,... கடைசி வசனம் வரை.

தயவுசெய்து நீங்கள் செயலாக்க விரும்பும் உரையை வழங்கவும். நீங்கள் குறிப்பிட்டுள்ள விதிகளைப் பின்பற்ற நான் தயாராக இருக்கிறேன்.

ஹதீஸ் தரம் : ஸஹீஹ்
صحيح
3149ஜாமிஉத் திர்மிதீ
حَدَّثَنَا ابْنُ أَبِي عُمَرَ، حَدَّثَنَا سُفْيَانُ، عَنْ عَمْرِو بْنِ دِينَارٍ، عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ، قَالَ قُلْتُ لاِبْنِ عَبَّاسٍ إِنَّ نَوْفًا الْبِكَالِيَّ يَزْعُمُ أَنَّ مُوسَى صَاحِبَ بَنِي إِسْرَائِيلَ لَيْسَ بِمُوسَى صَاحِبِ الْخَضِرِ قَالَ كَذَبَ عَدُوُّ اللَّهِ سَمِعْتُ أُبَىَّ بْنَ كَعْبٍ يَقُولُ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ ‏"‏ قَامَ مُوسَى خَطِيبًا فِي بَنِي إِسْرَائِيلَ فَسُئِلَ أَىُّ النَّاسِ أَعْلَمُ فَقَالَ أَنَا أَعْلَمُ ‏.‏ فَعَتَبَ اللَّهُ عَلَيْهِ إِذْ لَمْ يَرُدَّ الْعِلْمَ إِلَيْهِ فَأَوْحَى اللَّهُ إِلَيْهِ أَنَّ عَبْدًا مِنْ عِبَادِي بِمَجْمَعِ الْبَحْرَيْنِ هُوَ أَعْلَمُ مِنْكَ قَالَ مُوسَى أَىْ رَبِّ فَكَيْفَ لِي بِهِ فَقَالَ لَهُ احْمِلْ حُوتًا فِي مِكْتَلٍ فَحَيْثُ تَفْقِدُ الْحُوتَ فَهُوَ ثَمَّ فَانْطَلَقَ وَانْطَلَقَ مَعَهُ فَتَاهُ وَهُوَ يُوشَعُ بْنُ نُونٍ وَيُقَالُ يُوسَعُ فَحَمَلَ مُوسَى حُوتًا فِي مِكْتَلٍ فَانْطَلَقَ هُوَ وَفَتَاهُ يَمْشِيَانِ حَتَّى إِذَا أَتَيَا الصَّخْرَةَ فَرَقَدَ مُوسَى وَفَتَاهُ فَاضْطَرَبَ الْحُوتُ فِي الْمِكْتَلِ حَتَّى خَرَجَ مِنَ الْمِكْتَلِ فَسَقَطَ فِي الْبَحْرِ قَالَ وَأَمْسَكَ اللَّهُ عَنْهُ جِرْيَةَ الْمَاءِ حَتَّى كَانَ مِثْلَ الطَّاقِ وَكَانَ لِلْحُوتِ سَرَبًا وَكَانَ لِمُوسَى وَلِفَتَاهُ عَجَبًا فَاَنْطَلَقَا بَقِيَّةَ يَوْمِهِمَا وَلَيْلَتِهِمَا وَنُسِّيَ صَاحِبُ مُوسَى أَنْ يُخْبِرَهُ فَلَمَّا أَصْبَحَ مُوسَى قَالَ لِفَتَاهُ‏:‏ ‏(‏آتِنَا غَدَاءَنَا لَقَدْ لَقِينَا مِنْ سَفَرِنَا هَذَا نَصَبًا ‏)‏ قَالَ وَلَمْ يَنْصَبْ حَتَّى جَاوَزَ الْمَكَانَ الَّذِي أُمِرَ بِهِ ‏:‏ ‏(‏قَالَ أَرَأَيْتَ إِذْ أَوَيْنَا إِلَى الصَّخْرَةِ فَإِنِّي نَسِيتُ الْحُوتَ وَمَا أَنْسَانِيهُ إِلاَّ الشَّيْطَانُ أَنْ أَذْكُرَهُ وَاتَّخَذَ سَبِيلَهُ فِي الْبَحْرِ عَجَبًا ‏)‏ قَالَ مُوسَى ‏:‏ ‏(‏ ذَلِكَ مَا كُنَّا نَبْغِ فَارْتَدَّا عَلَى آثَارِهِمَا قَصَصًا ‏)‏ قَالَ فَكَانَا يَقُصَّانِ آثَارَهُمَا ‏.‏ قَالَ سُفْيَانُ يَزْعُمُ نَاسٌ أَنَّ تِلْكَ الصَّخْرَةَ عِنْدَهَا عَيْنُ الْحَيَاةِ وَلاَ يُصِيبُ مَاؤُهَا مَيِّتًا إِلاَّ عَاشَ ‏.‏ قَالَ وَكَانَ الْحُوتُ قَدْ أُكِلَ مِنْهُ فَلَمَّا قَطَرَ عَلَيْهِ الْمَاءُ عَاشَ ‏.‏ قَالَ فَقَصَّا آثَارَهُمَا حَتَّى أَتَيَا الصَّخْرَةَ فَرَأَى رَجُلاً مُسَجًّى عَلَيْهِ بِثَوْبٍ فَسَلَّمَ عَلَيْهِ مُوسَى فَقَالَ أَنَّى بِأَرْضِكَ السَّلاَمُ قَالَ أَنَا مُوسَى ‏.‏ قَالَ مُوسَى بَنِي إِسْرَائِيلَ قَالَ نَعَمْ ‏.‏ قَالَ يَا مُوسَى إِنَّكَ عَلَى عِلْمٍ مِنْ عِلْمِ اللَّهِ عَلَّمَكَهُ اللَّهُ لاَ أَعْلَمُهُ وَأَنَا عَلَى عِلْمٍ مِنْ عِلْمِ اللَّهِ عَلَّمَنِيهِ لاَ تَعْلَمُهُ فَقَالَ مُوسَى ‏:‏ ‏(‏ هَلْ أَتَّبِعُكَ عَلَى أَنْ تُعَلِّمَنِي مِمَّا عُلِّمْتَ رُشْدًا * قَالَ إِنَّكَ لَنْ تَسْتَطِيعَ مَعِيَ صَبْرًا * وَكَيْفَ تَصْبِرُ عَلَى مَا لَمْ تُحِطْ بِهِ خُبْرًا * قَالَ سَتَجِدُنِي إِنْ شَاءَ اللَّهُ صَابِرًا وَلاَ أَعْصِي لَكَ أَمْرًا ‏)‏ قَالَ لَهُ الْخَضِرُ ‏:‏ ‏(‏فَإِنِ اتَّبَعْتَنِي فَلاَ تَسْأَلْنِي عَنْ شَيْءٍ حَتَّى أُحْدِثَ لَكَ مِنْهُ ذِكْرًا ‏)‏ قَالَ نَعَمْ فَانْطَلَقَ الْخَضِرُ وَمُوسَى يَمْشِيَانِ عَلَى سَاحِلِ الْبَحْرِ فَمَرَّتْ بِهِمَا سَفِينَةٌ فَكَلَّمَاهُ أَنْ يَحْمِلُوهُمَا فَعَرَفُوا الْخَضِرَ فَحَمَلُوهُمَا بِغَيْرِ نَوْلٍ فَعَمَدَ الْخَضِرُ إِلَى لَوْحٍ مِنْ أَلْوَاحِ السَّفِينَةِ فَنَزَعَهُ فَقَالَ لَهُ مُوسَى قَوْمٌ حَمَلُونَا بِغَيْرِ نَوْلٍ عَمَدْتَ إِلَى سَفِينَتِهِمْ فَخَرَقْتَهَا ‏:‏ ‏(‏ لِتُغْرِقَ أَهْلَهَا لَقَدْ جِئْتَ شَيْئًا إِمْرًا * قَالَ أَلَمْ أَقُلْ إِنَّكَ لَنْ تَسْتَطِيعَ مَعِيَ صَبْرًا * قَالَ لاَ تُؤَاخِذْنِي بِمَا نَسِيتُ وَلاَ تُرْهِقْنِي مِنْ أَمْرِي عُسْرًا ‏)‏ ثُمَّ خَرَجَا مِنَ السَّفِينَةِ فَبَيْنَمَا هُمَا يَمْشِيَانِ عَلَى السَّاحِلِ وَإِذَا غُلاَمٌ يَلْعَبُ مَعَ الْغِلْمَانِ فَأَخَذَ الْخَضِرُ بِرَأْسِهِ فَاقْتَلَعَهُ بِيَدِهِ فَقَتَلَهُ فَقَالَ لَهُ مُوسَى ‏:‏ ‏(‏ أَقَتَلْتَ نَفْسًا زَكِيَّةً بِغَيْرِ نَفْسٍ لَقَدْ جِئْتَ شَيْئًا نُكْرًا * قَالَ أَلَمْ أَقُلْ لَكَ إِنَّكَ لَنْ تَسْتَطِيعَ مَعِيَ صَبْرًا ‏)‏ قَالَ وَهَذِهِ أَشَدُّ مِنَ الأُولَى ‏:‏ ‏(‏ قَالَ إِنْ سَأَلْتُكَ عَنْ شَيْءٍ بَعْدَهَا فَلاَ تُصَاحِبْنِي قَدْ بَلَغْتَ مِنْ لَدُنِّي عُذْرًا * فَانْطَلَقَا حَتَّى إِذَا أَتَيَا أَهْلَ قَرْيَةٍ اسْتَطْعَمَا أَهْلَهَا فَأَبَوْا أَنْ يُضَيِّفُوهُمَا فَوَجَدَا فِيهَا جِدَارًا يُرِيدُ أَنْ يَنْقَضَّ ‏)‏ يَقُولُ مَائِلٌ فَقَالَ الْخَضِرُ بِيَدِهِ هَكَذَا ‏:‏ ‏(‏ فَأَقَامَهُ ‏)‏ فَقَالَ لَهُ مُوسَى قَوْمٌ أَتَيْنَاهُمْ فَلَمْ يُضَيِّفُونَا وَلَمْ يُطْعِمُونَا ‏:‏ ‏(‏ إِنْ شِئْتَ لاَتَّخَذْتَ عَلَيْهِ أَجْرًا * قَالَ هَذَا فِرَاقُ بَيْنِي وَبَيْنِكَ سَأُنَبِّئُكَ بِتَأْوِيلِ مَا لَمْ تَسْتَطِعْ عَلَيْهِ صَبْرًا ‏)‏ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ‏"‏ يَرْحَمُ اللَّهُ مُوسَى لَوَدِدْنَا أَنَّهُ كَانَ صَبَرَ حَتَّى يَقُصَّ عَلَيْنَا مِنْ أَخْبَارِهِمَا ‏"‏ ‏.‏ قَالَ وَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ‏"‏ الأُولَى كَانَتْ مِنْ مُوسَى نِسْيَانٌ - قَالَ وَجَاءَ عُصْفُورٌ حَتَّى وَقَعَ عَلَى حَرْفِ السَّفِينَةِ ثُمَّ نَقَرَ فِي الْبَحْرِ فَقَالَ لَهُ الْخَضِرُ مَا نَقَصَ عِلْمِي وَعِلْمُكَ مِنْ عِلْمِ اللَّهِ إِلاَّ مِثْلَ مَا نَقَصَ هَذَا الْعُصْفُورُ مِنَ الْبَحْرِ ‏"‏ ‏.‏ قَالَ سَعِيدُ بْنُ جُبَيْرٍ وَكَانَ يَعْنِي ابْنَ عَبَّاسٍ يَقْرَأُ وَكَانَ أَمَامَهُمْ مَلِكٌ يَأْخُذُ كُلَّ سَفِينَةٍ صَالِحَةٍ غَصْبًا وَكَانَ يَقْرَأُ وَأَمَّا الْغُلاَمُ فَكَانَ كَافِرًا ‏.‏ قَالَ أَبُو عِيسَى هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ ‏.‏ وَرَوَاهُ الزُّهْرِيُّ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُتْبَةَ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ عَنْ أُبَىِّ بْنِ كَعْبٍ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم وَقَدْ رَوَاهُ أَبُو إِسْحَاقَ الْهَمْدَانِيُّ عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ عَنْ أُبَىِّ بْنِ كَعْبٍ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم ‏.‏ قَالَ أَبُو عِيسَى سَمِعْتُ أَبَا مُزَاحِمٍ السَّمَرْقَنْدِيَّ يَقُولُ سَمِعْتُ عَلِيَّ بْنَ الْمَدِينِيِّ يَقُولُ حَجَجْتُ حَجَّةً وَلَيْسَ لِي هِمَّةٌ إِلاَّ أَنْ أَسْمَعَ مِنْ سُفْيَانَ يَذْكُرُ فِي هَذَا الْحَدِيثِ الْخَبَرَ حَتَّى سَمِعْتُهُ يَقُولُ حَدَّثَنَا عَمْرُو بْنُ دِينَارٍ وَقَدْ كُنْتُ سَمِعْتُ هَذَا مِنْ سُفْيَانَ مِنْ قَبْلِ ذَلِكَ وَلَمْ يَذْكُرْ فِيهِ الْخَبَرَ ‏.‏
ஸயீத் பின் ஜுபைர் (ரழி) அவர்கள் அறிவித்தார்கள்:
நான் இப்னு அப்பாஸ் (ரழி) அவர்களிடம் கூறினேன்: 'பனூ இஸ்ராயீலின் மூஸா (அலை) அவர்கள் அல்-கிள்ருடைய தோழர் அல்ல என்று நவ்ஃப் அல்-பிகாலீ கூறுகிறார்.' ಅದಕ್ಕೆ அவர்கள் கூறினார்கள்: 'அல்லாஹ்வின் எதிரி பொய் சொல்லிவிட்டான். உபய் பின் கஅப் (ரழி) அவர்கள் கூறுவதை நான் கேட்டேன்: "அல்லாஹ்வின் தூதர் (ஸல்) அவர்கள் கூறுவதை நான் கேட்டேன், 'மூஸா (அலை) அவர்கள் பனூ இஸ்ராயீல் மக்களுக்கு குத்பா (சொற்பொழிவு) நிகழ்த்துவதற்காக நின்றார்கள். அவர்களிடம் கேட்கப்பட்டது: "மக்களில் மிகவும் ஞானமுள்ளவர் யார்?" அதற்கு அவர்கள் கூறினார்கள்: "நானே மிகவும் ஞானமுள்ளவன்." ஆகவே, அல்லாஹ் அவரை அறிவுரை கூறினான், ஏனெனில் அவர் அந்த ஞானத்தை அவனிடம் (அல்லாஹ்விடம்) ஒப்படைக்கவில்லை. அல்லாஹ் அவருக்கு வஹீ (இறைச்செய்தி) அருளினான்: "இரண்டு கடல்கள் சங்கமிக்கும் இடத்தில் என்னுடைய அடிமைகளில் ஒரு அடிமை உன்னை விட ಹೆಚ್ಚು ஞானமுள்ளவன்." ஆகவே மூஸா (அலை) அவர்கள் கூறினார்கள்: "என் இறைவனே! நான் அவரை எப்படி சந்திக்க முடியும்?" அவன் (அல்லாஹ்) அவரிடம் கூறினான்: "ஒரு மீனை ஒரு கூடைக்குள் எடுத்துச் செல், எங்கே நீ அந்த மீனை இழந்துவிடுகிறாயோ, அங்கே அவர் இருக்கிறார்." ஆகவே, அவர்கள் புறப்பட்டார்கள், அவர்களுடன் அவருடைய இளைஞனும் புறப்பட்டான் - அவன் யூஷா பின் நூன் ஆவான். மூஸா (அலை) அவர்கள் ஒரு மீனை ஒரு கூடையில் வைத்தார்கள், அவர்களும் அந்த இளைஞனும் நடந்து புறப்பட்டார்கள், அவர்கள் ஒரு பாறையை அடைந்தபோது, மூஸா (அலை) அவர்களும் அவருடைய இளைஞனும் தூங்கிவிட்டார்கள். அந்த மீன் கூடையில் துடித்துக்கொண்டிருந்தது, கடலில் விழுந்துவிட்டது.' அல்லாஹ்வின் தூதர் (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள்: 'அல்லாஹ் நீரோட்டத்தைத் தடுத்து நிறுத்தினான், அது ஒரு சுரங்கம் போலாகும் வரை, அந்த மீன் சறுக்கிச் செல்ல முடிந்தது. மூஸா (அலை) அவர்களும் அவருடைய இளைஞனும் ஆச்சரியப்பட்டார்கள். அவர்கள் பகலின் மீதமுள்ள பகுதியையும் இரவையும் பயணம் செய்தார்கள், மூஸா (அலை) அவர்களின் தோழன் (மீன் தப்பிச் சென்றதை) அவருக்குத் தெரிவிக்க மறந்துவிட்டான். மூஸா (அலை) அவர்கள் காலையில் எழுந்தபோது, தம் இளைஞனிடம் கூறினார்கள்: எங்களுக்கு நமது காலை உணவைக் கொண்டு வா; நிச்சயமாக நாம் இந்த நமது பயணத்தில் மிகுந்த சோர்வை அடைந்துவிட்டோம் (18:62).' அல்லாஹ்வின் தூதர் (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள்: 'அல்லாஹ் செல்லுமாறு கட்டளையிட்ட இடத்தை அவர் (மூஸா (அலை)) கடக்கும் வரை அவர் சோர்வடையவில்லை.' அவன் (இளைஞன்) கூறினான்: நாம் அந்தப் பாறையிடம் தங்கியிருந்தபோது உங்களுக்கு நினைவிருக்கிறதா? நான் நிச்சயமாக மீனை மறந்துவிட்டேன், ஷைத்தானைத் தவிர வேறு யாரும் அதை நினைவுகூரவிடாமல் என்னை மறக்கச் செய்யவில்லை. அது கடலில் விசித்திரமான முறையில் தன் வழியை அமைத்துக் கொண்டது (18:63). மூஸா (அலை) அவர்கள் கூறினார்கள்: அதுதான் நாம் தேடிக்கொண்டிருந்தோம். ஆகவே, அவர்கள் தங்கள் தடங்களை பின்தொடர்ந்து திரும்பிச் சென்றார்கள் (18:64). அல்லாஹ்வின் தூதர் (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள்: 'ஆகவே, அவர்கள் தங்கள் தடங்களை பின்தொடர ஆரம்பித்தார்கள்.'"

சுஃப்யான் (அறிவிப்பாளர்களில் ஒருவர்) கூறினார்: "அந்தப் பாறையில் ஜீவ ஊற்று ஒன்று இருப்பதாக மக்கள் கூறுகின்றனர், இறக்கும் தருவாயில் உள்ள எவர் மீதும் அதன் தண்ணீர் ஊற்றப்பட்டால், அவர் உயிர் பெற்றுவிடுவார், அந்த மீன் அதன் சிறிதளவுடன் தொடர்பு கொண்டது, அதனால் அதன் மீது தண்ணீர் பட்டபோது அது உயிர் பெற்றது."

அவர் நபிகள் நாயகம் (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள்: 'அவர்கள் தங்கள் தடங்களைப் பின்தொடர்ந்து பாறையை அடைந்தபோது, ஒரு ஆடையால் மூடப்பட்டிருந்த ஒரு மனிதரைக் கண்டார்கள். மூஸா (அலை) அவர்கள் அவருக்கு ஸலாம் கூறினார்கள், அதற்கு அவர் (அல்-கிள்ர்) பதிலளித்தார்கள்: உங்கள் தேசத்தில் இப்படி ஒரு ஸலாம் உண்டா? அவர் (மூஸா (அலை)) கூறினார்கள்: நான் மூஸா. அவர் (அல்-கிள்ர்) கேட்டார்கள்: பனூ இஸ்ராயீலின் மூஸாவா? அவர் (மூஸா (அலை)) கூறினார்கள்: ஆம். அவர் (அல்-கிள்ர்) கூறினார்கள்: ஓ மூஸாவே! நிச்சயமாக அல்லாஹ்விடமிருந்து உங்களுக்கு அல்லாஹ் கற்பித்த சில ஞானம் இருக்கிறது, அது எனக்கு கற்பிக்கப்படவில்லை, மேலும் அல்லாஹ்விடமிருந்து எனக்கு அல்லாஹ் கற்பித்த சில ஞானம் இருக்கிறது, அது உங்களுக்கு கற்பிக்கப்படவில்லை.' ஆகவே மூஸா (அலை) அவர்கள் கூறினார்கள்: உங்களுக்குக் கற்பிக்கப்பட்ட ஞானத்திலிருந்து எனக்கு நீங்கள் கற்பிப்பதற்காக நான் உங்களைப் பின்தொடரலாமா? (18:66) அதற்கு அவர் (அல்-கிள்ர்) கூறினார்கள்: நிச்சயமாக, என்னுடன் நீங்கள் பொறுமையாக இருக்க முடியாது! நீங்கள் அறியாத ஒரு விஷயத்தில் நீங்கள் எப்படி பொறுமையாக இருக்க முடியும்? அவர் (மூஸா (அலை)) கூறினார்கள்: அல்லாஹ் நாடினால், என்னை நீங்கள் பொறுமையுள்ளவனாகக் காண்பீர்கள், நான் உங்களுக்கு எந்த வகையிலும் மாறு செய்ய மாட்டேன் (18:67-69). அல்-கிள்ர் அவரிடம் கூறினார்கள்: அப்படியானால் நீங்கள் என்னைப் பின்தொடர்ந்தால், நானாகவே அதைப் பற்றி உங்களுக்குக் குறிப்பிடும் வரை எதைப் பற்றியும் என்னிடம் கேட்காதீர்கள் (18:70). மூஸா (அலை) அவர்கள் கூறினார்கள்: ஆம். ஆகவே மூஸா (அலை) அவர்களும் அல்-கிள்ரும் கடற்கரையோரமாக நடக்கத் தொடங்கினார்கள். ஒரு படகு அவர்களைக் கடந்து சென்றது, அவர்கள் (படகோட்டிகளிடம்) தங்களை படகில் ஏற்றிக்கொள்ளுமாறு பேசினார்கள். அவர்கள் அல்-கிள்ரை அடையாளம் கண்டுகொண்டதால், அவர்கள் இருவரையும் கட்டணமின்றி சவாரி செய்ய அனுமதித்தார்கள். அல்-கிள்ர் (படகில் இருந்த) பலகைகளில் ஒன்றை எடுத்து அதை அகற்றினார்கள், அதனால் மூஸா (அலை) அவர்கள் அவரிடம் கூறினார்கள்: இந்த மக்கள் நமக்கு கட்டணமின்றி சவாரி செய்ய அனுமதித்தார்கள், ஆனாலும் நீங்கள் அவர்களின் படகை நாசமாக்கிவிட்டீர்கள், அதனால் அதன் மக்கள் மூழ்கிவிடுவார்கள். நிச்சயமாக நீங்கள் ஒரு பயங்கரமான செயலைச் செய்துவிட்டீர்கள் (18:71). அதற்கு அவர் (அல்-கிள்ர்) கூறினார்கள்: என்னுடன் நீங்கள் பொறுமையாக இருக்க முடியாது என்று நான் உங்களிடம் சொல்லவில்லையா? (18:72). அவர் (மூஸா (அலை)) கூறினார்கள்: நான் மறந்ததற்காக என்னைக் கணக்கில் கொள்ளாதீர்கள், என் விஷயத்தில் என்னிடம் கடுமையாக நடந்து கொள்ளாதீர்கள் (18:73). பின்னர் அவர்கள் படகிலிருந்து வெளியேறினார்கள், அவர்கள் கடற்கரையில் நடந்து கொண்டிருந்தபோது, மற்ற இரண்டு சிறுவர்களுடன் விளையாடிக்கொண்டிருந்த ஒரு சிறுவனைக் கண்டார்கள். ஆகவே அல்-கிள்ர் அவனது தலையைப் பிடித்து, தம் கைகளால் அதைப் பிடுங்கி, அவனைக் கொன்றார்கள். அதனால் மூஸா (அலை) அவர்கள் அவரிடம் கூறினார்கள்: யாரையும் கொல்லாத ஒரு நிரபராதியான நபரை நீங்கள் கொன்றுவிட்டீர்களா! நிச்சயமாக நீங்கள் ஒரு கொடூரமான செயலைச் செய்துவிட்டீர்கள் (18:74). அதற்கு அவர் (அல்-கிள்ர்) கூறினார்கள்: என்னுடன் நீங்கள் பொறுமையாக இருக்க முடியாது என்று நான் உங்களிடம் சொல்லவில்லையா? (18:75) - அவர் (அறிவிப்பாளர்) கூறினார்: - "இது முந்தையதை விட கடுமையானதாக இருந்தது" - அவர் (மூஸா (அலை)) கூறினார்கள்: இதற்குப் பிறகு நான் எதைப் பற்றியாவது உங்களிடம் கேட்டால், என்னிடமிருந்து நீங்கள் ஒரு சாக்குப்போக்கைப் பெற்றுவிட்டீர்கள். ஆகவே அவர்கள் இருவரும் ஒரு ஊர் மக்களை அடையும் வரை முன்னேறிச் சென்றார்கள். அவர்கள் அவர்களிடம் உணவு கேட்டார்கள், ஆனால் அவர்கள் இவர்களை உபசரிக்க மறுத்துவிட்டார்கள். அங்கே அவர்கள் விழும் நிலையில் இருந்த ஒரு சுவரைக் கண்டார்கள் (18:76 & 77). அவர் (அறிவிப்பாளர்) கூறினார்: - அதாவது சாய்ந்திருந்த - 'ஆகவே அல்-கிள்ர் அவர்கள் தம் கையை இவ்வாறு செய்து, அதை நிமிர்த்தினார்கள் (18:77), அதனால் மூஸா (அலை) அவர்கள் அவரிடம் கூறினார்கள்: நாம் இந்த மக்களிடம் வந்தோம், அவர்கள் நம்மை விருந்தினர்களாக நடத்தவுமில்லை, நமக்கு உணவளிக்கவுமில்லை. நீங்கள் விரும்பியிருந்தால், நிச்சயமாக இதற்காக கூலி பெற்றிருக்கலாம்! அதற்கு அவர் (அல்-கிள்ர்) கூறினார்கள்: "இதுதான் உங்களுக்கும் எனக்கும் இடையிலான பிரிவு. நீங்கள் பொறுமையாக இருக்க முடியாத (அந்த) விஷயங்களின் விளக்கத்தை நான் உங்களுக்குச் சொல்வேன் (18:77 & 78).'"

அல்லாஹ்வின் தூதர் (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள்: 'அல்லாஹ் மூஸா (அலை) அவர்கள் மீது கருணை காட்டுவானாக! அவர்கள் பொறுமையாக இருந்திருக்க வேண்டும் என்று நாங்கள் விரும்புகிறோம், அதனால் அவர்கள் இருவரைப் பற்றியும் எங்களுக்கு அதிக ஞானம் கிடைத்திருக்கும்.' உபய் பின் கஅப் (ரழி) அவர்கள் கூறினார்கள்: 'ஆகவே அல்லாஹ்வின் தூதர் (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள்: 'முதல் முறை மூஸா (அலை) அவர்கள் மறந்திருந்தார்கள்.'' அல்லாஹ்வின் தூதர் (ஸல்) அவர்கள் கூறினார்கள்: 'மேலும் ஒரு சிட்டுக்குருவி வந்தது, அது ஒரு படகின் விளிம்பில் அமர்ந்து, கடலில் கொத்தியது. ஆகவே அல்-கிள்ர் அவரிடம் (மூஸாவிடம்) கூறினார்கள்: என்னுடைய ஞானமும் உங்களுடைய ஞானமும் அல்லாஹ்வின் ஞானத்திலிருந்து எதையும் குறைத்துவிடாது, இந்தச் சிட்டுக்குருவி கடலிலிருந்து குறைப்பதைப் போலன்றி.' ஸயீத் பின் ஜுபைர் (ரழி) அவர்கள் கூறினார்கள்: "மேலும் அவர்" - அதாவது இப்னு அப்பாஸ் (ரழி) அவர்கள் - "ஓதிக் காட்டுவார்கள்: 'அவர்களுக்கு முன்னால் ஒவ்வொரு நல்ல படகையும் பலவந்தமாகப் பறித்துக் கொள்ளும் ஒரு மன்னன் இருந்தான் (18:79).' மேலும் அவர் ஓதிக் காட்டுவார்கள்: 'அந்தச் சிறுவனைப் பொறுத்தவரை, அவன் ஒரு காஃபிராக (நிராகரிப்பாளனாக) இருந்தான் (18:80).'"

ஹதீஸ் தரம் : ஸஹீஹ் (தாருஸ்ஸலாம் பதிப்பு)